راسته بالپولکداران    Butterflies and moths)-lepidoptera )

(پروانه ها و شب پره ها)

این راسته یکی از راسته های مهم حشرات بوده که از نظر تعداد گونه در درجه دوم میباشد (بعد از سخت بالپوشان ) مشخصات عمومی آنها عبارتند از :

مورفولوژی:

معمولآ دارای دو جفت بال غشایی که از فلسهای رنگارنگ پوشیده شده ، بی بالی به ندرت ، قطعات دهانی حشرات بالغ از نوع مکنده و فقط در یک خانواده (    (micropterygidaeاز نوع جونده،خرطوم بلند یا کوتاه و مارپیچی ریا،لب بالا کوچک و بشکل نوار عرضی کوچکی در زیر صورت در قاعده خرطوم قرار گرفته است ،آرواره های بالا وجود ندارند ، و خرطوم از تغییر شگل گا لئای آرواره پاین به وجود آمده است .

پالپهای آرواره پایین نیز کوچک شده یا اصلآ وجود ندارند ولی پالپهای لب پایین وجود داشته و معمولآ جلو کشیده شده اند ،چشمهای مرکب پروانه ها و شب پره ها کاملآ رشد کرده ولی فقط بیشتر شب پره ها دارای یک چشم ساده در هر طرف سر هستند ، سیستم اندازه گیری پروانه ها از روی عرض آنها با بالهای باز است ، بدن حشره از موهای کرکی و گاهی فلس پوشیده شده، شاخکها نخی، سنجاقی یا پروش ، لارو معمولآ کرمی شکل ، دارای بدن استوانه ای، علاوه بر 3 جفت پای سینه ای دارای 2 تا 5 جفت پای کاذب بر روی مفصل های 6-3 و 10 شکم  که در انتها مجهز به قلاب (crochets ) می باشند بعضی از آنها فاقد پای سینه ای یا شکمی هستند خانواده(     (lycaenidaeلارو زنبورهای گیاهخوار(       (saftlyممکن است با لارو بعضی از پروانه ها اشتباه شود ولی وجه تمایز شان اینستکه لارو این زنبورها دارای فقط یک چشم ساده در هر طرف سر هستند، پاهای کاذب آنها بیش از 5 جفت و فاقد قلاب در انمتهای آنها هستند و اندازه این لاروها معمولآ کمتر از 25 میلیمتر است .

قطعات دهانی لارو پولکداران جونده ، شاخکها کوتاه دارای 6 چشم ساده در هر طرف سر ،بدن ممکن است پوشیده از مو یا لخت باشد، شفیره غیر آزاد.(obtect) لارو عده ای از این حشرات گر چه ظاهرآ خطرناک به نظر میرسند ولی فقط عده معدودی از آنها تولید بوی نامطلوب کرده و یا دارای موهایی که به دست آسیب میرسانند ولی اکثر آنها بی خطر میباشند .

بیولوژی:

لارو پروانه ها معمولاً گیاهخوار هستند (به غیر از بید لباس و بعضی گونه های دیگر )

از قسمتهای مختلف برگ ،میوه،چوب و ساقه علفی گیاهان تغذیه میکنند بعضی تولید گال میکنند، بعضی گونه ها آفت انباری بوده و از دانه ها میخورند معدودی از آنها نیز شکاری هستند، ولی حشرات کامل معمولآ از شهد گلها ،مایعاتشیرین و غیره، تغذیه میکنند.

لارو پس از رشد کامل معمولآ پیله ابریشمی (coccoon) درست کرده و در آن شفیره میشود البته شفیره ممکن است لخت بوده به آن (chysalids) میگویند و ممکن است به قسمتهای مختلف درختان آویزان شود،و یا در محفظه خاکی و یا داخل برگها پیچیده شود،ماده ابریشمی توسط غدد بزاقی ترشح میشود.

یک نسلی یا چند نسلی،زمستان گذرانی اکثراً به صورت شفیره یا لارو یا تخم و ندرتاً بصورت حشره کامل.

طبقه بندی راسته پولکداران:

در مورد طبقه بندی این راسته بین متخصصین اختلاف نظر وجود دارد ولی در سیستم طبقه بندی جدید این راسته به دو زیر راسته jugate و frenate  تقسیم شده که بر اساس رگبندی بالها و سیستم اتصال بالهای جلو به عقب از یکدیگر متمایز میشوند.

در زیر راسته jugate   رگبندی بالهای جلو وعقب مشابه بوده و بالهای جلو و عقب در هر طرف بدن بوسیله یک زائده کوچکی که در قاعده بالهای جلو است و به آن زین یا jugumگفته میشود بهم متصل میشوند.

در زیر راسته frenate  بالهای عقبی معمولاً کوچکتر از بالهای جلو و رگبندی بالهای عقب نسبت به بالهای جلو کاهش یافته و ضمناً اتصال بالهای جلو و عقب در هر طرف بدن به وسیله ترمز یا frenulum که بصورت زائده باریک و کشیده ای در لبه قاعده بالهای عقب است به هم متصل میشوند و یا بوسیله قاعده زاویه دار شده لبه جلوئی بال عقب این اتصال صورت میگیرد .

لازم به تذکر است که زیر راسته jugate  گروه کوچکی هستند و نسبتاً کم یاب ولی اکثریت قریب به اتفاق پروانه ها به زیر راسته frenate  متعلق بوده و اهمیت زیادی دارند .

بغیر از سیستم طبقه بندی فوق راسته بالپولکداران را به روشهای دیگر طبقه بندی میکنند که متداول ترین آنها تقسیم بندی راسته به دو زیر راسته heterocera و Rhopalocera است، که وجه تمایز این دو زیر راسته عبارت است از :

سیستم طبقه بندی راسته پولکداران بر مبنای راسته به سه زیر راسته Zeugloptera  ، Monotrysia  و Ditrysia  میباشد

زیر راسته Zeugloptera شاملبالپولکدارانی است که دارای آرواره های داهنی بالائی رشد یافته بوده و قطعات دهانی آنها از سیستم جونده است.

زیر راسته های Monotrysia و Ditrysia اساساً از روی اختلافات  جنیتالیا (Genital character) از یکدیگر تفکیک میشوند.

در سیستم طبقه بندی روش اول زیر راسته Frenate به تعدادی بالا خانواده تقسیم شده که مبنای تفکیک آنها

سیستم رگبندی بالها ،وجود یا عدم وجود ترمز(Frenulum) و سایر خصوصیات است. این بالا خانواده ها مجموعاً به دو بخش پروانه های کوچک یا (Microlepidoptera) و بخش پروانه های بزرگ یا (Macrolepidoptera) گروه بندی شده اند.

طبقه بندی اجمالی راسته بالپولکداران و بعضی از خانواده های مهم

                                                                                                                Suborder jugate

micropterygidae  Family

Eriocraniidae          ً

Hepialidae              ً

Suborder Frenate

  Division M icrolepidoptera                                                                                            superfamily Zygaenoidea

  Family limacodidae                                                                                                         Family    Etc .

Super family pyralidoidea                                                                                                                    

Family pyralidae                                                                                                                                  

Family pterophoridae  ,etc.

Superfamily totricoidea

F .               olethreutidae

F .               tortricidae

F .              cossidae

Superfamily carposinoidea

F .               carposinidae

Superfamily Gelechioidea

F .              Gelechiidae  ,  ETC.

Superfamily Yponomeutidae

F .               sesidae (Aegeridae)  , ETC.

Superfamily  Cycnodioidea

F .              Heliogelidae , ETC

Superfamily   Tineoidea

Family          Tineidae  , ETC.

Superfamily    Nepticuloidea

F .                   Nepticolidae

Superfamily    Incurvarioidea

F  .                 Incurvariidae

خانواده سرخرطومی ها Curculionidae (Snout beetles)

مرفولوژی:

حشراتی هستند به اندازه و اشکال مختلف ولی سر این حشرات کشیده و بشکل خرطوم بلند یا کوتاه در آمده که از این جهت به آنها سرخرطومی گویند،بدن تقریباً بیضی شکل،شاخک ها زانویی و در انتها گرزی،پنجه ها 4 مفصلی،لارو ورمی فرم بدون پا و قوسی.

بیولوژی:

رژیم غذایی معمولاً گیاهخوار،لارو از قسمت های مختلف گیاهان از جمله برگ،ساقه های نرم،گل، میوه،و دانه،و از داخل آنها تغذیه می کنند ولی حشرات کامل در بافت میزبان ایجاد سوراخ می کنند و تغذیه می نمایند،و از آفات مهم محصولات کشاورزی و انباری محسوب می شوند،زمستان گذرانی لارو یا حشره کامل،یک یا چند نسلی.

• Hypera postica سرخرطومی یونجه
• Calandra spp. شپشه گندم و برنج،آفت انباری

خانواده  Scolytidae(Bark or Engraver beetles)

And Ambrosia or timber beetles                    

مرفولوژی:

حشراتی کوچک تا متوسط(1 تا 9 میلیمتر)،شکل بدن استوانه ای و برنگ قهوه ای یا سیاه،شاخک ها کوتاه،زانوئی،و در انتها گرزی،پنجه ها 4 مفصلی، لارو ورمی فرم و بدون پا و قوسی.

بیولوژی:

رژیم غذایی گیاهخواری،در اکثر گونه های آن که به آنها سوسک های چوب خوار گویند لارو و حشره کامل در زیر پوست درختان از چوب تغذیه می کنند،از طذیق تغذیه در زیر پوست کانال ها یا دالان های طولی و عرضی ایجاد می کنند،از آفات مهم کشاورزی محسوب می شوند،زمستان گذرانی بصورت لارو،چند نسلی،تخم ریزی زیر پوست تنه و یا شاخه ها و در طرفین دالان های ایجاد شده توسط حشره ماده.

مثل Scolytus sp.  آفت درختان میوه و غیر مثمر

این حشرات در زیر پوست و روی چوب سخت ایجاد گالری یا کانال می کند،ابتدا حشره بالغ نر و ماده وارد شده و ایجاد یک گالری و یا چندین گالری می نماید و سپس حشره ماده در کنار داخل آنها تخم گذاری می نماید،این گالری ها را Brood Glaeries می نامند،سپس تخم تفریخ شده و لاروهای حاصله هریک جداگانه گالری های دیگری را تقریباً عمود بر گالری اولیه را ایجاد می نمایند،این گالری ها در ابتدا باریک و هرچه لارو بزرگتر می شود در انتها پهن تر می شود،این گالری ها مجموعاً شکل خاصی را در زیر پوست و روی چوب درخت ایجاد می نماید،پس از تکمیل دوره رشد و نمو لاروی،هریک از لاروها در انتهای گالری خود تبدیل به شفیره می شوند و سپس حشره کامل از طریق سوراخ کوچکی(به قطر حدود 1 تا 2 میلیمتر) از داخل درخت خارج می شود.

روی پوست درختان آلوده معمولاً سوراخ های خروجی بسیار زیادی وجود دارد که مبین وجود اینآفت در داخل آنها است که نهایتاً موجب ضعف و خشکیدن قسمتی یا تمام درخت می شود.

گونه های مختلف سوسک های چوب خوار به گونه های مختلفی از درختان حمله می کنند.بعضی از آنها فقط به درختان تازه بریده شده حمله می کنند در حالی که گونه های دیگر ممکن است به درختان زنده نیز حمله کنند.

بعضی از سوسک های چوبخوار موجب انتقال عوامل بیماری زای گیاهی می شوند از جمله بیماری Dutch Elm Diseases که یک نوع بیماری قارچی درختان نارون است(در اروپا و آمریکا) که توسط سوسک چوبخوار Scolytus multistriatus  منتقل می گردد که موجب خشکیدن بسیاری از درختان نارون گردیده است.

گروه دیگری از گونه های این خانواده بنام Ambrosia or Timber beetles داخل جوب درخت شده و ضمن ایجاد گالری یا تونل از قارچ هایی که خودشان در آنجا پرورش می دهند تغذیه می کنند ولی از چوب تغذیه نمی کنند،خسارت حاصله به درختان به واسطه تونل های زیادی است که این حشرات در آن ایجاد می کنند. لاروها در داخل گالری های فرعی از گالری های اصلی زندگی می کنند و گاهی توسط بالغین به آنها قارچ تغذیه می شود.هرگونه معمولاً روی نوع خاصی از قارچ تغذیه می کند.پس از خارج شدن حشره ماده از درخت این حشره کنیدی های قارچ مربوطه را که به قسمت های مختلف بدن وی چسبیده است به درختان جدید برده و پس از وارد شدن در آن در گالری خود پرورش می دهد.

مثال؛ Scolytus multistriatus

حشرات گروه دوم(قارچ خوارها) تفاوت مرفولوژیک مهمی با حشرات گروه اول یعنی سوسک های چوب خوار ندارند ، فقط سوسک های چوب خوار دارای یک خار بلند در قسمت نوک ساق پای جلو هستند.

راسته بالتوریها     order: Neuroptera

مرفولوژی:

حشراتی به اندازه متوسط یا بزرگ ،دو جفت بال غشایی تقریباً مشابه بالها دارای رگبالهای عرضی زیاد و انشعات زیادی از رگبالهای طولی ، معمولاً رگبال های عرضی زیادی در حاشیه کناری بال وجود دارند (بین cوSC)،در بخش میانی بال نیز رگبال های منشعب متعدد و موازی یکدیگر وجود دارند ،بالها موقع استراحت بصورت شیروانی روی بدن قرار میگیرند ،قطعات دهانی از نوع جونده بوده ولی در بیشتر گونه ها لارو تغییر شکل یافته و برای مکیدن خون و محتویات بدن میزبان بکار برده میشوند (آرواره ها داسی شکل هستند و غذا از طریق کانالی که بین آرواره های بالا و پایین تشکیل میشود مکیده میشود )،پنجه ها 5 مفصلی ، شاخک ها طویل و چندین مفصلی ،لارو بشکل کامپودئی فرم .

بیولوژی:

عموماً حشرات شکاری و مفید هستند (گوشتخوار و حشره خوار )،معمولاً خشکی زی بوده ولی بعضی گونه ها آبزی ، تخمریزی روی گیاهان و یا داخل خاک ،لارو شکاری ،استحاله آنها کامل است.

این راسته از نظر طبقه بندی شامل سه زیر راسته و چندین بالا خانواده و خانواده است که معدودی ازآنها اهمیت اقتصادی دارند از جمله خانواده Chrysopidae

مثال: خانواده Chrysopidae – گونهChrysopa sp.

مرفولوژی :

حشراتی ظریف بطول حدود 1سانتیمتر ، برنگ سبز یا زرد ، بعضی گونه ها بوی بدی از خود تولید میکنند ،شاخکها نخی و بلند ، لارو کارابئی فرم و دارای آرواره های داسی و قوی (بواسطه این مشخصه بارز از لارو کفشدوزکها متمایز میشوند). حشرات کامل فاقد چشمهای ساده .

بیولوژی:

شکاری و مفید بوده ،لارو از شته ها ،تریپس ها ، کنه ها و تخم آنها تغذیه میکند و از حشرات بسیار مفید محسوب میشوند ،تخمها روی برگهای مبتلا به شته و در انتهای رشته های ابریشمی باریک که حدود 0.5تا 1 سانتیمتر طول دارند گذاشته میشوند، شفیره داخل پیله چسبیده به پشت برگها ،چند نسلی ، زمستان گذرانی بصورت پیش شفیره در داخل پیله ابریشمی Chrysopa spp.

خانواده Myrmeleontidae – گونهMymeleon

مرفولوژی:

حشراتی نسبتآ بزرگ (حدود 3 تا 4 سانتیمتر )،بدن کشیده و باریک برنگ خاکستری ،شاخکها کوتاه و گرزی ،بالها توری ،لارو کاربئی فرم با قطعات دهانی مکنده، بدن لارو تقریبآ مسطح .

بیولوژی:

معروف به مورچه خوار،تخمریزی  در داخل خاک ،لارو شکاری است و در ته گودال خاکی و لغزنده بشکل قیف و به عمق25  تا 50 میلیمتر و به عرض 28 تا 50میلیمتر کمین کرده و مورچه هایی را که به داخل گودال می افتند شکار میکند ،لارو بعضی گونه ها بدون ساختن گودال در خاک و شن مخفی شده، و حشرات کوچک رهگذر را شکار میکنند، در کنار رودخانه ها و خاکهای شنی دیده میشوند ،بیولوژی این حشرات بخوبی مطالعه نشده است ولی گفته شده که هر دو سال یک نسل داشته باشند. حشرات کامل بطرف نور چراغ جلب میشوند.

خانواده Cucujidae (Flat Bark Beetles)

مرفولوژی:

حشرات این خانواده کاملاً مسطح هستند و به یکی از رنگ های قرمز،قهوه ای،و یا زرد دیده می شوند،بزرگترین آنها تا حدود 13 میلیمتر می رسد.

بیولوژی:

بیشتر این حشرات در زیر پوست درختان تازه بریده شده غیر مثمر خصوصاً افرا،بلوط،زبان گنجشک، تبریزی و غیره دیده می شوند، اکثر این حشرات شکاری بوده و از حشرات و کنه های کوچک در زیر پوست ذدرختان تغذیه می کنند،بعضی از گونه ها از جمله Catogenus spp.  در مرحله لاروی پارازیت حشرات Cerambicidae  و Braconidae هستند و دگرگونی اغراقی Hypermetamosphosis دارند. معدودی از گونه های آن آفت انباری بوده و از غلات و آرد تغذیه می کنند که مهمترین آنها Orygaephilus surinamensis می باشد.

خانواده کفشدوزک هاLadybird beetles)  Coccinellidae (

مرفولوژی:

کفشدوزک ها حشرات کوچک به شکل نیمه کروی و برنگ های مختلف زرد،قرمز،سیاه، سفید، با لکه های مختلف روی بالپوش ها و پیش گرده،پنجه ها 3 مفصلی، لارو کارابئی فرم و مجهز به خارهایی روی بدن یا نقاط یا نوارهای رنگی.

بیولوژی:

معمولاً رژیم غذایی لارو و حشره کامل گوشتخوار و حشره خوار،از گروه حشرات مفید بوده و اهمیت زیادی دارد،ولی عده معدودی از کونه ها گیاهخوار و آفت محسوب می شوند،چند نسلی و شکل زمستانی بصورت دسته جمعی در زیر برگ ها و غیره،مثال :

• Coccinella septempunctata کفشدوزک 7 نقطه،حشره خوار بوده و معمولاً از شته ها و شپشک ها تغذیه می کنند،بطول 5 تا 8 میلیمتر،قرمز رنگ با 7 لکه سیاه روی بالپوش ها و پیش گرده.
• Epilachna chrysomelina ، گیاهخوار،از برگ گیاهان مختلف از جمله جالیز تغذیه می کنند،(هم لارو و هم حشره کامل خسارت وارد می کنند.)
• Rodalia cardinalis ،در مبارزه بیولوژیک با شپشک استرالیایی Icerya purchasi فوق العاده موفق بوده است.(در کالیفرنیا و در شمال ایران) این کفشدوزک را از استرالیا وارد نموده اند.

خانواده Tenebrionidae (Darking beetles)   

مرفولوژی:

طول حشره در گونه های مختلف متفاوت است،بیشتر گونه ها برنگ تیره،پنجه های پای عقب 4 مفصلی ولی پنجه های پاهای میانی و جلویی 5 مفصلی،حفره های اطراف پیش ران جلو بسته،چشم های مرکب آنها شکاف دار،شاخک ها 11 مفصلی و تسبیحی شکل، و پنج حلقه زیر شکم قابل رویت است.

بیولوژی:

معمولاً در انبارها،داخل خاک و زیر پوست درختان دیده می شوند،تغذیه از مواد پوسیده گیاهی و محصولات انباری ، بعضی گونه ها گوشتخوار و شکاری.

• Tribolium sp. بطول حدود 5 میلیمتر و برنگ قهوه ای،آفت انباری که از آرد تغذیه می کند.
• Tenebrio moliter بطول حدود 13 تا 17 میلیمتر و برنگ سیاه یا قهوه ای تیره ، تغذیه از بقولات خشک و غیره.

در جنس Eleodes spp.  یکی از رفتار بارز آنها این است که در هنگام عبور از مقابل یک دشمن احتمالی وضعیت راه رفتن آنها بسیار جالب است،بدین ترتیب که انتهای شکم را بلند کرده و با زاویه 45 درجه نسبت به زمین حرکت می کند،و بنظر می رسد که حشره روی سر خود ایستاده و راه می رود و در صورتیکه به آنها دست زده شود و یا آشفته شوند از خود ماده بدبویی را تولید می کنند.

خانواده Meloidae (Blister beetles)

مرفولوژی:

حشراتی به اندازه متوسط با بدنی استوانه ای کشیده و نرم،سر کشیده و متمایل به پایین،پیش گرده باریک تر از سر و یا بالپوش هاست. لارو به اشکال مختلف (پس از هر تغییر جلد شکل لارو عوض می شود) بوده و ئگرگونی اغراقی می باشد.

بیولوژی:

رژیم غذایی حشرات کامل گیاهخوار بوده و آفت سیب رمبنب،گوجه فرنگی، بادمجان،لوبیا،نخود،جالیز،اسفناج،هویج و غیره محسوب می شود.ولی لارو بعلت تغذیه از تخم ملخ ها مفید می باشد،بعضی گونه ها از تخم بعضی از زنبورها نیز تغذیه می کنند،لاروها در زیر خاک زندگی می کنند،معمولاً یک نسلی،تخم گذاری در خاک.

Epicauta spp.  از این خانواده می باشد،وجه تسمیه این حشرات به این دلیل است که مایع داخل بدن گونه های معمولی آن حاوی ماده ای بنام Cantharadin است که وقتی به پوست بدن انسان مالیده می شود تاول می زند.

دگرگونی این حشرات اغراقی است و دارای اشکال مختلف لاروی هستند،اولین سن لاروی را Triumgulim گویند که پاهای بلندی داشته و فعال می باشند،از تخم ملخ ها تغذیه کرده و یا وارد لانه زنبورها می شوند و از تخم آنها می خورند،سن دوم لاروی شبیه Trium است ولی پاهای آن کوچکتر است،سنین سوم،چهارم و پنجم لاروی، لارو کمی ضخیم تر شده و اسکارابئی فرم است،در سن ششم لارو دارای بدنی ضخیم شده و ضمائم خود را از دست می دهد و به آن لارو مخفی یا شفیره دروغین می گویند.

خانواده سوسک های شاخک بلند Cerambycidae (Long Horend Beetles)

مرفولوژی:

حشراتی نسبتاً بزرگ و کشیده و استوانه ای،شاخک ها خیلی دراز و گاهی بلندتر از طول بدن،از این جهت به شاخک دراز معروف هستند. پاها بلند،پنجه ها بنظر 4 مفصلی است،ولی مفصل چهارم در مفصل سوم مخفی شده و در حقیقت 5 مفصلی هستند و با مشکل دیده می شوند.این وضعیت مفصل بندی در دو خانواده Ceramby و Chryso دیده می شود ولی از روی شاخک آنها و سایر خصوصیات در کلید شناسایی از یکدیگر تفکیک می شوند،لارو ورمی فرم،بدون پا و حلقه های بدن لارو دارای برجستگی های گوشتی است،ضمناً لاروهای آنها با لاروهای Buprestidae از نظر مسطح و عریض نشدن حلقه ای سر متفاوت است.

بیولوژی:

رژیم غذایی گیاهخواری است و لارو در داخل تنه و شاخه های درختان مثمر و غیر مثمر،و گاهی چوب های خشک از آفات مهم محسوب می شوند،معمولاً یک نسلی، گاهی دوره نشو و نموی لاروی طولانی ( 2 تا 3 سال)، زمستان گذرانی بصورت لارو،حشرات بالغ گونه هایی که برنگ روشن هستند معمولاً فعالیت روزانه داشته و روی گل ها تغذیه می کنن ولی گونه هایی که رنگ تیره دارند،فعالیت شبانه داشته و روزها در زیر پوست درختان ویا روی درختان استراحت می کنند.مثال ؛

Ospheranteria coeruleseens ، بطول 2 سانتیمتر،برنگ سیاه و آفت درختان میوه زردآلو، بادام، گلابی و غیره. گونه های معدودی از آنها به درختان زنده حماه می کنند ولی اکثرا آنها ترجیح می دهند از درختان تازه قطع شده تغذیه نمایند.

خانواده Bruchidae (Seed beetles)

مرفولوژی:

حشرات کوچک(اکثراً کمتر از 5 میلیمتر)، شکل بند کشیده و مسطح و بطرف جلو باریک تر است،برنگ خاکستری تا قهوه ای،سر کوتاه،و بطرف جلو حالت پوزه مانند دارد،بالپوش ها کوتاه و انتهای شکم لخت،پنجه ها 4 مفصلی.

بیولوژی:

لارو از آفات مهم انباری است و معمولآً از داخل دانه های نخود،عدس،لوبیا،باقلا و غیره تغذیه می کند و در همانجا به شفیره تبدیل می شوند،یک نسلی یا چند نسلی،زمستان گذرانی معمولاً حشره کامل،تخم گذاری روی دانه های انباری و گاهی روی گل ها و میوه ها.

• سوسک نخود Bruchus pisorum
• سوسک لوبیا Acanthoscelides obtectus

این سوسک ها تخم خود را در روی غلاف میوه و نخود و لوبیا قرار می دهند،لاروها داخل میوه ها یا دانه های نخود و لوبیا می شوند،سوسک نخود فقط در مزرعه تخم گذاری می کند ولی سوسک لوبیا می تواند در انبار نیز روی لوبیا تخم ریزی نماید.بهر صورت هر دو گونه در انبار نیز به خسارت زدن ادامه می دهند.

خانواده Chrysomelidae (Leaf beetles)

مرفولوژی:

حشرات نسبتاً کوچک(معمولاً کمتر از 13 میلیمتر طول)، بدن کشیده و بیضی،شاخک ها نخی و 11 مفصلی،رنگ عمومی بدن متنوع ولی بیشتر گونه ها زرد با حاشیه سیاهرنگ،لارو کارابئی فرم،پنجه ها 4 مفصلی،همانطور که گفته شد این خانواده از نظر ساختمانی خصوصاً پنجه پاها شبیع به خانواده Cerambycidae است با این تفاوت که شاخک های آن کوتاهتر،اندازه بدن کوچکتر و تخم مرغی شکل است.

بیولوژی:

حشرات کامل و لارو معمولاً برگخوار،بارو بعضی از گونه ها از ریشه بعضی از گیاهان تغذیه می کنند،یک نسلی یا چند نسلی،زمستان گذرانی معمولاً حشره کامل.

Galerucella luteola یا برگ خوار نارون از این خانواده ، بالپوش ها برنگ خاکستری متمایل به زرد یا سبز با حاشیه سیاه رنگ بطول 7 میلیمتر.

زیر راسته Polyphaga

در این زیر راسته اولین حلقه شکم در سطح زیرین توسط پیش ران پاهای عقبی به دو قسمت تقسیم نشده و ضمناً لبه عقبی پیش ران پاهای عقب بطور کامل در عرض شکم کشیده شده است.

پی ران پاهای عقب hind Trochantera معمولاً کوچک و از محور وسط شکم دور شده اند،ضمناً این حشرات فاقد درز پشتی – پهلویی هستند، در این حشرات تنوع زیادی از نظر شکل شاخک ها،فرمول پنجه ها،و سایر خصوصیات وجود دارد.

خانواده Hydrophilidae (Water scavenger beetles)

مرفولوژی:

حشراتی کوچک تا بزرگ هستند(از چند میلیمتر تا 40 میلیمتر)، بشکل تخم مرغی و کمی محدب، برنگ سیاه و دارای شاخک های کوچک و چماقی و پالپ های آرواره پایین آنها بلند است.از نظر شکل ظاهری خیلی شبیه به Dytiscidae هستندفولی از روی شاخک ها و پالپ ها از یکدیگر تفکیک می شوند،پس سینه Metasternum بیشتر آنها بشکل یک تبغه بزرگ بطرف عقب کشیده شده است.

بیولوژی:

بیولوژی آنها شبیه به Dytiscidae است ولی از نظر رفتاری تا حدودی متفاوتند،حشرات کامل تقریباً همه چیزخوارند،ولی لاروها شکاری اند،این حشرات آبزی بوده و در آب های راکد از جمله استخرها،نهرها،و رود های آرام زندگی می کنند،مثل ؛ Hydrophilus sp.                

خانواده Staphylinidae (Rove beetles)

مرفولوژی:

حشراتی هستند با بدنی باریک و کشیده و دارای بالپوش های کوتاه بطوری که طول آنها معمولاً بزرگتر از عرض دو بالپوش هست و این وضعیت سبب رویت شدن قسمت عمده شکم از زیر بالپوش ها است. ولی بال های عقبی رشد کامل داشته و در زیر بالپوش ها تا شده و مستقر می گردد،دارای آرواره های نسبتاً قوی هستند،اکثراً برنگ سیاه یا قهوه ای بوده و اندازه آنها از چند میلیمتر تا 25 میلیمتر می رسد.

بیولوژی:

این حشرات در بسیاری از اماکن دیده می شوندولی اکثراً در اطراف مواد پوسیده و یا کودهای حیوانی،زیر سنگ ها،در کنار آب های جاری،نزدیکی قارچ ها و خاک برگ در لانه پرندگان،پستانداران،مورچه ها و موریانه ها دیده می شوند،بیشتر گونه ها شکاری هستند و رژیم غذایی حشره کامل و لارو یکسان است ولی عده معدودی پارازیت سایر حشرات هستند.

خانواده Silphidae (Carrion beetles)                                                         

مرفولوژی:

حشرات متوسط تا یزرگی هستند(1.5 تا 35 میلیمتر ولی اکثراً بیش از 10 میلیمتر طول دارند)، اغلب دارای رنگ های روشن می باشند،بدن آنها نرم و تا حدودی مسطح است،شاخک ها چماقی، پنجه ها 5 مفصلی .

بیولوژی:

این حشرات اکثراً در اطراف لاشه مرده حیوانات دیده می شوند،و از آنها تغذیه می کنند.بعضی از گونه ها درداخل مواد در حال پوسیدن زندگی می کنند ولی عده معدودی از آنها شکاری هستند و از حشرات کوچک می خورند.

تخم گذاری روی لاشه های مرده حیوانات یا داخل مواد در حال پوسیدن،لارو نیز از همان مواد تغذیه می کند. مثال ؛ Silpha sp.               

خانواده Lucanidae (Stag beetles)                                                             

مرفولوژی:

حشرات نسبتاً بزرگی هستند(حدود 37 میلیمتر یا بیشتر)، که آرواره های بالایی حشرات نر معمولاً رشد زیادی کرده و گاهی بیش از نصف طول حشره هستند و مانند شاخ های گوزن دندانه دار و منشعب می باشند،اغلب برنگ های تیره دیده می شوند.

بیولوژی:

این حشرات معمولاً در داخل چوب ها دیده می شوند و بعضی از گونه ها روی سواحل شنی طاهر می شوند،حشرات بالغ شب ها بطرف نور جلب می شوند،لاروها درداخل چوب های در حال پوسیدن دیده می شوند و اغلب از شیره موجود در داخل چوب های در حال پوسیدن تغذیه می کنند.

خانواده Scarabaeidae (Scarab beetles)

مرفولوژی:

حشراتی متوسط یا بزرگ بوده،شاخکها زانویی ورقی و دارای 8 تا 11 مفصل،بالپوش ها سخت،لارو اسکارابئی فرم،پنجه ها 5 مفصلی،ساق پاهای جلو کم و بیش بزرگ شده و لبه خارجی آن دندانه دار .

بیولوژی:

رژیم غذایی گیاهخواری و معمولاً از برگ یا ریشه گیاهان تغذیه می کنند،گاهی از کود و چوب های پوسیده می خورند،لارو در زیر خاک، دوره نشو و نموی لاروی طولانی (2 تا 3 سال)، حشره کامل از برگ و گرده گل ها تغذیه می کند.

مثال؛ Polyphylla olivieri ،بطول حدود 3 سانتیمتر،برنگ قهوه ای با لکه های سفید بر روی بالپوش ها،لارو از ریشه درختان و گیاهان زراعی تغذیه می کنند و به آنها کرم سفید ریشه می گویند.

خانواده Buprestidae (Metallic wood boring beetles)

مرفولوژی:

اندازه حشره کوچک،متوسط یا بزرگ،بدن کشیده،کلفت و سخت،معمولاً تیره رنگ و براق،شاخک ها دندانه ای و 11 مفصلی،طرفین بالپوش ها ابتدا موازی و سپس یکدفعه شکسته و به یک نقطه ختم می شوند،پیش  گرده در طرفین قاعده گرد و بدون زاویه، پنجه ها 5 مفصلی،لارو ورمی فرم و بدون پا و حلقه اول قفسه سینه بزرگ و سر مخفی.

بیولوژی:

حشره کامل در روزهای آفتابی پرواز می کند و معمولاً روی تنه درختان دیده می شود،لارو چوب خوار و از زیر پوست درختان ضعیف تغذیه می کند،این چوبخواران معمولاً از درختان ضعیف یا مرده و پیر تغذیه میکنند،زیرا سرعت شیره نباتی در درختان سالم آنها را دفع می کند،معمولاً یک نسلی، زمستان گذرانی بصورت لارو، تخم ریزی در داخل شکاف های تنه و سرشاخه، لارو در زیر پوست و داخل چوب ایجاد گالری های کوتاه می نماید،شفیره در داخل گالری حاصل می شود.

• Sphenoptera spp.  زیر پوست تنه درختان میوه هسته دار
• Capnodis sp.  در محل طوقه و ریشه درختان میوه

خانواده Elateridae (Click beetles)

مرفولوژی:

حشراتی کوچک یا متوسط(12 تا 30 میلیمتر)، بدن کشیده و پهن معمولاً برنگ قهوه ای،شاخک ها دندانه ای و 11 مفصلی،طرفین بالپوش ها ابتدا موازی و سپس بتدریج شکسته و جمع می شوند، پیش گرده در طرفین قاعده زاویه دار،در زیر سینه اول مجهز به خار متوسطی است که در شیار سینه دوم قرار گرفته و بواسطه اتصال انعطاف حلقه اول و دوم قفسه سینه موجب پرش و وارونه شدن حشره می گردد.(البته در صورتی که حشره به پشت افتاده باشد)،پنجه ها 5 مفصلی،لارو الاتری فرم و معروف به کرم های مفطولی.

بیولوژی:

لارو ها معمولاً در داخل خاک ولی بعضی از گونه ها در چوب های پوسیده، زیر پوست درختان و غیره زندگی می کنند،بعضی گونه ها از آفات کشاورزی بوده و از ریشه و طوقه گیاهان تازه روئیده از جمله غلات و صیفی جات تغذیه می کنند،معمولاً یک نسلی،زمستان گذرانی لارو یا حشره کامل،حشرات کامل گیاهخوار بوده و روی نباتات دیده می شوند.

Alaus oculatus حشره نسبتاً بزرگی است که 38 میلیمتر طول دارد،روی پیش گرده دارای دو لکه نسبتاً سیاه به شکل چشم می باشد.

خانواده Lampyridae (Lightninbugs or fireflies )

مرفولوژی:

حشرات متوسط تا یزرگی هستند با بدنی نرمفپیش گرده بطرف جلو کشیده شده و سر را می پوشاند بطوری که سر از بالا دیده نمی شود،بالپوش ها نرم و قابل انعطاف و تقریباً مسطح،مفصل های انتهای شکم از خود نور تولید می کنند و این مفصل ها برنگ زرد مایل به سبز هستند.

بیولوژی:

بیشتر حشرات این خانواده از خود تولید نور می کنند،نور تولید شده بطور 100%از انرژی نورانی است،نور حاصله یواسطه اکسیداسیون ماده ای است بنام لوسیفرین Luciferin که در سلول های عضو تولید کننده نور تولید می شود.اعضاء تولید کننده نور دارای سیستم تراشه ای زیادی است که در حشره از طریق کنترل جریان هوا بداخل آنها میزان نور تولید شده را کنترل می نماید.لوسیفرین در حضور آنزیمی بنام لوسیفریناز اکسیده می شود.

فلاس هاس نور حاصل شده عکس العمل های جفتگیری حشره است و هرگونه فلاش های مخصوص به خود را تولید می کند.این حشرات در خلال روز روی نباتات دیده می شوند.لاروها شکاری بوده و از حشرات کوچک و حلزون ها تغذیه میکنند،حشرات ماده بیشتر آنها بی بال هستند و شبیه لاروها هستند،ولی تولید نور نمی کنند. مثل Photurus sp.           

خانواده Dermestidae (Dermested or skin beetles)

مرفولوژی:

حشرات کوچک(2 تا 12میلیمتر،)، بیضی شکل،بالپوش ها بطور کامل بدن را می پوشانند،سطح بالپوش ها اغلب فلس دار،شاخک ها سنجاقی یا چماقی،رنگ بدن معمولاً تیره،لاروها کارابئی فرم و پوشیده از مو.

بیولوژی:

حشرات کامل از گرده گل ها تغذیه می کنند ولی لاروها آفت انباری محسوب شده و معمولاً از پشم،پوستریال موم و غیره تغذیه می کنند،چند نسلی و زمستان گذرانی لارو و یا حشره کامل .

مثال ؛

· Dermestes maculatus که در حدود 6 میلیمتر طول دارد و برنگ سیاه با لکه های روشن روی بالپوش ها،روی مواد مختلف انباری تغذیه کرده و خسارت می زند.

· Attagenus sp.   بطول 3.5 تا 5 میلیمتر،برنگ خاکستری متمایل به سیاه،آفت انباری و از آرد تغذیه می کند.

· Trogoderma granarium آفت انباری مهمی است.

خانواده Anobiidae

مرفولوژی:

حشراتی هستند استوانه ای یا تخم مرغی شکل،بطول 1 تا 9 میلیمتر،بدن پوشیده از مو،سربطرف پایین خمیده شده و پیش گرده روی آن کشیده شده و از پشت دیده نمی شود،در بیشتر آنها سه مفصل انتهایی شاخک کشیده و بزرگتر شده است،در بعضی دیگر شاخک ها اره ای یا دندانه دار هستند.

بیولوژی:

بیشتر این حشرات در زیر پوست یا داخل تنه و سرشاخه درختان مرده زندگی می کنند،عده ای از آنها در داخل قارچ ها،یا داخل بذور و ساقه گیاهان زندگی می کنند.

• Stegobium paniceum سوسک داروخانه،باعث آلودگی داروها و حبوبات می شود.
• Lasioderma serricorne از تنباکوی خشک،وسایل و نمونه های موزه ها و کلکسیون های حشرات تغذیه می کنند.

خانواده Bostrichidae (Branch and twig borers)

مرفولوژی:

اکثراً دارای بدنی استوانه ای و کشیده هستند،سرآنها بطرف پایین خمیده شده و از سطح پشتی به سختی دیده می شود،طول بدن اکثرآنها بین 3.5 تا 12 میلیمتر ، رنگ آنها معمولاً سیاه یا قهوه ای و یا برنگ های دیگر است.

بیولوژی:

اکثر گونه های این خانواده چوبخوار بوده و در سرشاخه های درختان زنده و مرده از جمله درختان میوه نفوذ کرده و خسارت می زنند،بعضی از گونه های آنها دارای آرواره های فوق العاده قوی بوده و قادرند روکش سربی کابل های تلفن را جویده (گونه Scobicia decilivis ) و در آنها سوراخ ایجاد کنند که در نتیجه موجب اختلالاتی (قطع و وصل شدن ) در مکالمات تلفنی می شوند.

لارو بعضی از گونه های آنها خسارت نسبتآً زیادی به درختان میوه وارد می آورند (از طریق تغذیه از چوب)

طبقه بندی راسته سخت بالپوشان:

در مورد طبقه بندی این راسته خصوصاً از نقطه نظرات ارتباط بین گروه های مختلف و همچنین گروه هایی که به آنها زیر راسته،بالا خانواده و خانواده اطلاق می گردد اختلاف نظرات زیادی بین متخصصین طبقه بندی راسته سخت بالپوشان وجود دارد.ولی بطور کلی در این درس از روش طبقه بندی که در کتاب B&D ارائه شده است استفاده می گردد.

در این روش راسته سخت بالپوشان به چهار زیرراسته و هر زیر راسته به چند بال خانواده و چندین خانواده تقسیم می گردد که ما فقط به ذکر بعضی از خانواده های مهم آن اکتفا می کنیم ؛

Suborder           Archostemata

                           Cupedidae

Suborder           Adephaga

                           Cicindelidae

                           Carabidae

                           Dytiscidae

                           Gyrinidae

Suborder           Myxophaga

                           Sphaeridae

Suborder           Polyphaga

Super family     Hydrophiloidea

                           Hydrophilidae

Super family     Histeroidea

                           Histeridae

Super family     Staphylinoidea

                           Staphylinidae

                           Silphidae

Super family     Dascilloidea

                           Dascillidae

Super family     Scarabaeoidea

                           Lucanidae

                           Scarabaedae

Super family     Byrrhoidea

                           Byrrhidae

Super family     Dryopoidea

                           Dryopidae

Super family     Buprestoidea

                           Buprestidae

Super family     Elateroidea

                           Elateridae

Super family     Cantharioidea

                           Lampyridae

Super family     Dermestoidea

                           Dermestidae

Super family     Bostrichoidea

                           Anibiidae

                           Bostrichidae

Super family     Cleroidea

                           Cleridae

Super family      Lymexylonoidea

                            Lymexylonidae

Super family      Cucujoidea

                            Nitidulidae

                            Rhigophagidae

                            Cucujidae

Super family      Tenebrionoidea

                            Tenebrionidae

                            Largiidae

Super family      Melooidea

                            Rhipiphoridae

                            Meloidae

Super family      Chrysomeloidea

                            Cerambycidae

                            Bruchidae

                            Chrysomelidae

Super famliy      Curculionoidea

                            Curculionidae

                            Scolytidae

راسته سخت بالپوشان Coleoptera

مرفولوژی:

حشراتی کوچک،متوسط یا بزرگ،مجهز به دو جفت بال(به ندرت بی بال) ، بال های جلویی سخت و کیتینی بنام بالپوش (Elytra) و هنگام استراحت در مجاور یکدیگر و بطور موازی روی بدن حشره قرار می گیرند و در عمل پرواز تاثیری ندارند،بال های عقبی غشایی و توسط بال های جلویی محافظت می شوند،قطعات دهانی از نوع جونده،بدن معمولاً 11 مفصلی،پنجه ها 3 یا 4 یا 5 مفصلی و منتهی به دو ناخن،لارو در تیره های مختلف به اشکال متفاوت،شفیره آزاد.

بیولوژی:

راسته سخت بالپوشان از نظر تعداد گونه یکی از پرجمعیت ترین راسته های حشرات است(بیش از 250 هزار گونه تاکنون شناخته شده اند)،بیشتر گونه های این راسته گیاهخوار بوده و از آفات مهم کشاورزی محسوب می شوند،ولی عده ای گوشت خوار و یا شکاری و مفید هستند،عده ای نیز همه چیزخوار و معدودی از قارچ ها تغذیه می کنند،عده قلیلی از آنها پارازیت هستند. سطح پراکندگی بسیار زیاد،محیط زندگی متنوع(خشکی یا آبزی)،تخم ریزی بطور منفرد یا دسته جمعی روی قسمت های مختلف گیاهان و یا داخل محصولات انباری،یا در داخل آب و یا در خاک،زمستان گذرانی بشکل حشره کامل و یا لارو،شفیره یا تخم ، یک یا چندنسلی،و گاهی هر چند سال یک نسل.

خصوصیات مورد استفاده در شناسایی سخت بالپوشان :

خصوصیات اساسی که در تشخیص حشرات این راسته بکار برده می شود عبارتند از :

خصوصیات سر، شاخک ها، اسکلریت های قفسه سینه، پاها، بال پوش ها و شکم . ضمناً خصوصیاتی مثل اندازه بدن، شکل ظاهری و رنگ نیز گه گاهی مورد استفاده واقع می شوند.

در بیشتر مواقع سهولت تشخیص این حشرات بستگی به اندازهآنها دارد. بعضی اوقات لازم است یک خصوصیت را بدقت در زیر بینوکولر با درشت نمایی زیاد مورد مطالعه قرار داد.

خصوصیات سر:

مهمترین خصوصیات سر در برخی از سخت بالپوشان بوجود آمدن پوزه یا سرخرطومی شکل (Snout) است که در بالاخانواده Curculionoidea دیده می شود،در این حشرات سر کم و بیش کشیده شده و قطعات دهانی ضمن کوچک شدن در انتهای آن واقع شده اند و شاخک ها در طرفین قسمت کشیده شده سر مستقر گردیده اند.مفصل قاعده شاخک اغلب در شکاف یا شیار مخصوصی روی سر قرار می گیرد.در بیشتر موارد سر کاملاً کشیده و دراز شده بطوری که به درازی طول بدن یا بیشتر می باشد،در حالی که در بعضی خانواده ها مثل Scolytidae سر زیاد کشیده نشده است.

خصوصیات شاخک ها:

شاخک های سخت بالپوشان در گروه های مختلف آنها اختلافات زیادی داشته و لذا در تشخیص آنها اهمیت زیادی دارد.

در کلید تشخیص این حشرات؛

• شاخک چماقی Clubbed اشاره به این مفهوم دارد که مفصل های انتهایی شاخک ها نسبت به مفصل های ماقبل آنها بزرگتر می باشند.(ضمناً این معنا شامل شاخک Clavateنیز می شود ولی در این نوع شاخک مفصل های انتهایی به تدریج و به مقدار کم بزرگتر از مفصل های ماقبل آنها می باشد.)
• شاخک Capitate، مفصل انتهایی شاخک یک مرتبه بزرگتر و درشت تر از مفصل های ماقبل می باشند.
• شاخک ورقی Lamellate ، مفصل های انتهایی شاخک از یک طرف مسطح و ورقی شده و گرد یا تخم مرغی هستند.
• شاخک Flabellate ، مفصل های انتهایی شاخک از یک طرف مسطح ولی کشیده و نازک و موازی همدیگر بوده و تقریباً به شکل زبان می باشند.

گاهی اوقات تشخیص بین چند نوع از شاخک های سخت بالپوشان تا حدودی مشکل است از جمله بین نخی و کمی چماقی و یا بین نخی و اره ایSerrate . لذا در چنین مواردی لازم است از خصوصیات دیگر در تشخیص آنها استفاده شود.گاهی اوقات تعداد مفصل هایی که موجب چماقی شدن شاخک می شوند در تشخیص اهمیت دارد.مفصل هایی از شاخک که بین مفصل قاعده شاخک Scape و مفصل های چماقی شده(متورم شده ) واقع شده اند به آنها Funiculus یا Funicle گفته می شود که در تشخیص مورد استفاده قرار می گیرند.

آفت کرم خوشه خوار انگور
مهمترین آفات مرکبات
ادامه آفات خرما
آفات مهم خرما
سوسک برگ خوار نارون
کرم خوشه خوار انگور
سوسک برگخوار چلیپائیان یا سوسک منداب
شته سبز و شته خال دار گردو
کنه تاولی گلابی :
شته سبز هلو :
سپر دار وا وی سیب
شته سبز سیب
[عناوین آرشیوشده]