راسته دو بالان (مگسها و پشه ها) Diptera

مرفولوژی:

مجهز به یک جفت بال عشائی که به میان قفس سینه متصل هستند، بالهای عقبی بصورت زائده کوچکی بنام هالتر (Halters) مشاهده می شوند که وظیفه تعادل حشره را در حال پرواز به عهده دارند، بعضی گونه ها بی بال، قطعات دهانی از نوع زننده- مکنده یا لیسنده- مکنده، سر نسبتاً بزرگ شاخکها بین چشمها و کوتاه یا بلند. لارو ورمی فرم، پنجه ها 5 مفصلی، شفیره مخفی، لخت و یا داخل آخرین جلد لاروی (Puparium) تشکیل می شود.

بیولوژی:

حشره کامل بیشتر گونه ها از مایعات شیرین مثل شهد گلها و ترشحات نباتی می مکند ولی بعضی از گونه ها مثل پشه ها از خون انسان و حیوانات تغذیه می کنند. عده ای ناقل بیماریهای مهمی مثل مالاریا، تب زرد، بیماریهای انگلی و غیره هستند، بعضی دگر مثل مگس خانگی بیماریهائی چون تیفوئید اسهال و غیره را منتشر می کنند، لارو عده ای از آنها آفت حیوانات چون گاو، گوسفند، اسب و غیره می باشندو بالاخره بعضی گونه های آنها آفت محصولات کشاورزی هستند و معمولاً داخل اندامهای گیاهی زندگی می کنند مثل مینوزها ساقه خوارها، گال زاها و ریشه خوارها.ولی نباید تصور کرد که همه دو بالان آفت بوده و مضر می باشند، لارو عده ای از آنها در تجزیه مواد آلی کمک می کنند، بسیاری از آنها پارازیت سایر حشرات هستند(مثل مگسهای Tachinidae)، بعضی شکاری سایر حشرات می باشند (مثل مگسهای Asilidae و لارو (Syrphidae)، و بالاخره گونه های دیگر در عمل گرده افشانی محصولات کشاورزی نقش بسزائی دارند. اکثریت قریب به اتفاق گونه های این راسته دارای بدنی کوچک و نرم می باشند. محیط زندگی لارو داخل آب یا خشکی، یا زیر خاک یا اندامهای نباتی، زمستان گذرانی معمولاً بصورت شفیره یا حشره کامل و گاهی لارو، چند نسلی.

تیره (Brush- Footed Butterflies) – Nymphalidae

مرفولوژی:

مهمترین مشخصه این پروانه ها اینست که پاهای جلوی حشره کامل کوتاه یا کلاً از بین رفته اند، رنگ عمومی بدن متنوع و معمولاً قرمز و سیاه ، بدن لارو پوشیده از موها یا خارهای زیاد، رگبال شعاعی در بال جلو پنج شاخه است، در بال عقب سلول قاعده ای معمولاً با زویا بوسیله رگبال ضعیفی بسته شده است.

بیولوژی:

لارو برگخوار و از درختان مثمر و غیر مثمر تغذیه می کنند، بعضی گونه ها مهاجرت کننده، یک یا چند نسلی، مثال Vanessa sp.

Nymphalis amtiopa- برنگ قهوه ای متمایل به سیاه با حاشیه بالهای زرد رنگ  لاروها گروهی از برگ بید، نارون و غیره تغذیه می کنند.

خانواده (Tent caterpillars and lappet Moths) Lasiocampidae

مرفولوژی:

شب پره هایی به اندازه متوسط، بدنی کلفت، سطح بدن پاها و چشمها پوشیده از مو، شاخکها تا حدودی پر مانند یا شانه ای هستند، (Feathery Or pectinate) ولی
دندانه های شاخک در حشره نر بلندتر است، فاقد ترمز (Frenulum) هستند، زاویه بازوئی بالهای عقبی توسعه یافته و دارای رگبالهای عقبی است، اکثر  این شب پره ها برنگ قهوه ای یا خاکستری هستند. لاروها پوشیده از موم می باشند.

بیولوژی:

لاروها برگخوار بوده (معمولاً از درختان جنگلی) و اغلب موجب خسارت زیادی
می شوند، لاروها پس از رشد کامل در داخل پیله به شفیره تبدیل می شوند. زمستان گذرانی معمولاً بشکل تخم و یک نسلی هستند.

Malacosoma sp پروانه تخم انگشتری« برنگ قهوه ای روشن در اواسط تابستان دیده می شوند، تخمها را بصورت دسته های حلقه مانند در اطراف سرشاخه ها قرار می دهند، تخمها در بهار سال بعد تفریخ می شوند. لاروها بصورت دسته جمعی فعالیت می کنند و اقدام به ساختن لانه خیمه مانند ابریشمی در اطراف محل تخمها می نمایند  که بعنوان سرپناهی برای لاروها می باشد و پس اط تغذیه از برگها و رشد کامل در همانجا پیله تنیده و به شفیره تبدیل می شوند. در مواردی دیده شده است که درختان زیادی در اثر حمله این آفت عاری از برگ شده اند.

تیره (Giant silkworm moths and Royal moths) – Saturnidae

مرفولوژی:

پروانه های بسیار بزرگ (عرض بدن بعضی از آنها با بالهای باز تا 250 میلیمتر می رسد) بالهای عریض، روی هر یک از بالها یک لکه گرد و چشمک مانند ، سر کوچک شاخکها از دو طف شاخه ای (Bipectinate)، قطعات دهانی حشرات کامل تحلیل رفته و تغذیه نمی کنند، لارو لخت یا مودار یا خاردار، شفیره داخل پیله تشکیل می شود که به شاخه درختان یا بوته ها چسبیده یا در لابلای برگها یا روی زمین تشکیل می شود.

بیولوژی:

لارو برگخوار و معمولاً آفت درختان جنگلی، مثال Saturnia pyri لارو آفت برگ درختان گلابی . غیره. از بعضی گونه های آن برای تهیه ابریشم استفاده شده است.

خانواده (Sphimx or Hawk Moths) - Sphimgidae

مرفولوژی:

پروانه هایی متوسط تا بزرگ، (عرض بدن با بالهای باز در بعضی از آنها تا 130 میلیمتر
می رسد)دارای بدنی قطور، بالهای جلو باریک و کشیده ومثلثی شکل  بدن حشره دوکی شکل بوده و هم از جلو و هم از عقب باریک و نوکتیز شده است، شاخکها در وسط یا بطرف انتها کمی کلفت شده اند، رگبالهای زیر کناری و شعاعی در بال های عقب بوسیله یک رگ عرضی بهم متصل شده اند خرطوم در بیشتر گونه ها خیلی بلند و گاهی به درازی طول بدن یا بلندتر از آن روی حلقه هشتم شکم لارویک زائده شاخ مانند وجود دارد.

بیولوژی:

این پروانه ها دارای پروازهای سریع در طول روز، یا هنگام غروب یا صبح زود هستند بیشتر آنها شبیه مرغان مگس خوار (Hummingbird) بوده و در بالای گلها پرواز کرده و خرطوم خود را وارد گلها می کنند، در بعضی از آنها قسمتی از بالها فاقد فلس می باشد.لارو بیشتر آنها برگخوار و از آفات مهم درختان غیر مثمر می باشند. لارو بیشتر گونه ها در داخل زمین به شفیره تبدیل می شود، خرطوم شفیره بشکل دسته ای روی آن دیده می شود، مثال: Manduca sp لارو از برگ گوجه فرنگی، سیب زمینی، تنباکو و غیره تغذیه می کنند، لارو برنگ سبز و خیلی بزرگ است. خسارت نسبتاً زیادی وارد می کنند این لاروها اغلب بوسیله زنبورهای Braconid پارازیته می شوند که وی سطح خارجی بدن آنها پیله های کوچک ابریشمی درست می کند.

خانواده (Skippers) – Hesperidae 

مرفولوژی:

پروانه هایی با بدنی کلفت بوده که پروازهای سریع و منقطع دارند، تفاوت آنها با سایر پروانه ها اینستکه هیچیک از رگبالهای شعاعی آنها (انشعابات R) در بالهای حلو ادغام نشده اند. و همه آنها از نوک سلول قاعده ای منشاء می گیرند. شاخکهای آنها در قاعده از یکدیگر کاملاً حدا هستند ولی در انتها انحناء پیدا کرده و یا قلاب مانند شده اند  در بیشتر گونه ها بالهای جلو و عقب در هنگام استراحت در جهت متفاوتی نگهداشته می شوند. لاروها لخت و صاف، و سر آنها نسبتاً بزرگ بوده و گردن‌انها در محل سر دارای اتصال باریکی است.

بیولوژی:

لاروها برگخوار بوده و در داخل پناهگاه برگها تغذیه کرده و در همانجا در داخل پیله ای تبدیل به شفیره می شوند. بیشتر گونه ها بصورت لاروها زمستان گذرانی می کنند (یا  در داخل پناهگاههای برگی و یا داخل پیله) مثال: Epargyreus sp.

تیره     Geometridae – (Geometers ، Measuringworms)

مرفولوژی:

پروانه ها ظریف و به اندازه های کوچک تا متوسط ،بالها عریض و دارای خطوط موجدار ،ماده ها ممکن است بی بال باشند . رگبال Sc در بال عقب در قسمت قاعده خمیده شده و وارد زاویه بازوئی بال شده است. رگبال بازوئی (Cu) در بالهای جلو سه شاخه بنظر میرسند . تعداد پاهای کاذب لارو تکمیل نبوده و دارای دو یا سه جفت پای کاذب در انتها ی بدن و در وسط بدن فاقد پای کاذب هستند. و از اینرو بصورت وجبی یا نیم حلقه ای حرکت میکنند بدین ترتیب که قسمت انتهای بدن خود را نزدیک پاهای قفس سینه قرار داده و سپس جلوی بدن را حرکت میدهند . در صورت آشفته شدن قسمت جلوی بدن را بلند کرده و بی حرکت میمانند.

بیولوژی:

لارو برگخوار و از آفات درختان غیر مثمر ،یک نسلی ،زمستان گذرانی شفیره از نظر تعداد گونه سومین خانواده در راسته بالپولکداران است.

مثال Paleactrita  sp       و     Alesophila  sp     لارو آفت درختان خزان کننده است .

خانواده   Noctuidae

 مرفولوژی:

حشراتی هستند به اندازه ها و رنگهای متفاوت ولی بیشتر آنها به اندازه متوسط هستند (عرض بدن با بالهای باز بین 25 تا 50 میلیمتر است ) و برنگهای تیره ، دارای بدنی کلفت بالهای جلو کشیده و باریک ولی بالهای عقب پهن شده اند ،پالپهای لب پائین معمولاً بلند ، شاخکها نخی ، و در بعضی گونه ها دسته هایی از فلس یا مو روی پشت قفس سینه .

رگبندی بال بدین ترتیب است که در بالهای جلو M2 به M3 نزدیک تر است تا به M1 . و رگبال بازوئی (Cu) چهار شاخه بنظر میرسد . در بالهای عقب Sc و R در قاعده از یکدیگر جدا هستند ولی در فاصله کوتاهی از سلول قاعده ای (Discal  cell) در یکدیگر ادغام میشوند .M2 در بالهای عقب ممکن است وجود داشته باشد و یا وجود نداشته باشد .

لارو این حشرات معمولاً دارای بدنی صاف و برنگ تیره هستند و اکثراً دارای 5 جفت پای کاذب هستند و دارای خطوط طولی در پشت و طرفین بدن هستند .

بیولوژی:

از نظر تعد اد گونه بزرگترین خانواده از راسته بالپولکداران است . لاروها گیاهخوار بوده و معمولاً از برگ گیاهان تغذیه میکنند و از آفات مهم کشاورزی محسوب میشوند . ولی بعضی از آنها از میوه ها نیز تغذیه میکنند . فعالیت آنها اکثراً شبانه بوده و شب پره های آنها بطرف نور چراغ جلب میشوند. شفیره معمولاً در خاک تشکیل میشود ،زمستان گذرانی لارو و یا شفیره ،چند نسلی .

Heliothis  zea  - کرم قوزه پنبه – آفت پنبه- گوجه فرنگی – ذرت و غیره

Laphygma exigua – برگخوار چغندر – لارو از برگ صیفی جات خصوصاً چغندر قند تغذیه میکند.

خانوادهliparidae (Lymantriidae)- (Tussock moths and their Relatives)

مرفولوژی:

حشراتی باندازه متوسط ، بالهای جلویی پهن، بدن پوشیده از مو، لارو نیز پشم آلود ، حشرات کامل فاقد چشم ساده ، در بال عقب M1 و Rsدر فاصله ی کمی بالاتر از سلول قاعده ای در هم ادغام شده اند .

بیولوژی:

لارو برگخوار ، از آفات مهم درختان غیر مثمر (جنگلی ) ، یک نسلی زمستان گذرانی لارو یا تخم ، دارای ترشحات ابریشمی مثال:

Porthetria dispar  - معروف به ابریشم باف ناجور، از آفات جنگلهای شمالی ایران .

خانواده Bombycidae – (Silkworm   moths)

مرفولوژی:

بالهای جلوی عریض و برنگ سفید شیری با خطوط قهوه ای در روی آنها، عرض بدن با بالهای بازحدود 50 میلیمتر، بدن حشره کامل کلفت و دارای مو، لارو روی پشت حلقه هشتم دارای زائده کوتاه شاخ مانند، بدن لارو لخت، شفیره داخل پیله ابریشمی.

بیولوژی:                                           

لارو برگخوار، یک نسلی و یا چند نسلی، زمستان گذرانی بصورت شفیره. تنها گونه این خانواده Bombyx mori معروف به پروانه کرم ابریشم. حشره بسیار مفید از نظر تولید ابریشم از پیله.حشره بالع تغذیه نمی کند و فقط چند روزی زنده می ماند. حشره ماده 300 تا 400 تخم می گذارد. لاروها از برگ درختان توت تغذیه می کنند و پس از رشد کامل در اطراف خود پیله ابریشمی می تنند و در داخل آنها شفیره می شوند، حدود 6 هفته طول می کشد تا لاروها رشد کامل کرده و به شفیره تبدیل شوند. در پرورش تجارتی کرم ابریشم، شفیره ها را قبل از متولد شدن کشته و از ابریشم پیله استفاده می کنند. هر یک از پیله ها از یک نخ ابریشمی بطول حدود 914 متر درست شده است و برای تهیه یک کیلو ابریشم در حدود 3000 پیله نیاز می باشد.

تیره Tineidae  - (Clothes moths and their Relatives )

مرفولوژی:

پروانه های کوچک (حدود 10 تا 13 میلیمتر با بالهای باز )، بالهای جلویی باریک و کشیده و دارای ریشک های بلند. پالپهای آرواره پائین بلند و تا خورده ولی پالپهای لب پائین کوچک هستند .

بیولوژی:

لاروها از پارچه های پشمی ، فرش و مواد انباری تغذیه میکنند و گاهی نبات خوار ،چند نسلی، زمستان گذرانی بصورت لارو یا شفیره .

Tinea pellionella –معروف به بید لباس، بالهای جلوئی برنگ زرد مایل به خاکستری لارو از پارچه های پشمی ، قالی و غیره تغذیه میکند و اهمیت اقتصادی دارد.

گروه بالپولکداران بزرگ                            Division Macrolepidoptera

حشرات این گروه از نظر اندازه بسیار متنوع هستند ولی در اکثر آنها عرض بدن با بالهای باز 25 میلیمتر یا بیشتر است. بالهای جلوئی کم و بیش مثلثی شکل ولی بالهای عقبی تقریباًدارای کناره های گرد هستند(ضمناً هرگز دارای موهای بلند در حاشیه بالها نیستند ) در بالهای جلو (A2) ، و یک یا دو رگ عقبی (A2 یا A2 و A3) در بالهای عقب وجود دارند.

خانواده –cossidae (carpenter moths and leopard moths)

مرفولوژی :

شب پره هایی هستند به اندازه متوسط ،با بدنی کلفت،بالها دارای لکه های متعدد و خالدار است ،بالهای جلوئی کشیده و پهن،شکم پهن.

بیولوژی :

در مرحله لاروی چوبخوار بوده و از داخل تنه درختان غیر مثمر تغذیه میکند. یک نسلی یا هر چند سال یک نسل ، شکل زمستانی معمولاً لارو . مثال:

Zeuzera pyrina – برنگ زرد کم رنگ و دارای لکه های سیاه روی بالها ، لارو از تنه درختان غیر مثمر تغذیه میکند ، هر دو تا سه سال یک نسل دارد .

Cossus cossus – لارو داخل درختان غیر مثمر .

خانواده  Gelechiidae

مرفولوژی:

پروانه های کوچک، بالهای جلوی بیضی شکل و باریک و دارای ریشک های حاشیه ای بالند، پالپهای لب پائین انها بلند و بطرف بالا برگشته اند و مفصل انتهایی آنها کشیده وم نوک تیز است . رگبالهای R5وR4 در بالهای جلو در قاعده در هم ادغام شده امند و بندرت در تمام طول ادغام میباشندف رگبال 2A در قاعده دو شاخه است ، بالهای عقب در لبه خارجی بطرف داخل انحنا پیدا کرده اند و دارای ریشک نیز میباشند.

بیولوژی:

رژیم غذایی لارو گیاهخواری، بعضی برگخوار ،و مینوز هستند ، عده ای دیگر برگها را لوله کرده و به هم میچسبانند . عده ای از ساقه ها و گروهی دیگر از میوه ها تغذیه میکنند .

بعضی گونه ها تولید گال مینمایند ، و یک گونه از انها آفت انباری است . مثال:

-pectinophora  lineatella  سر شاخه خوار هلو – میزبان هلو ،زرد الو ،بادام ،لارو داخل میوه تغذیه میکند.

Pectinophora  gossypiella – معروف به کرم سرخ پنبه – آفت پنبه بوده و لارو آن از قوزه های پنبه تغذیه میکند .

Recurvaria pistacola -  پروانه مغز خوار پسته ، لارو پشت گلی است و از داخل میوه پسته میخورد.

خانواده (Aegeridae) sesiidae – (clear-winged moths )

مرفولوژی :

قسمت عمده ای از بالها فاقد بوده و بیشتر از نظر ظاهری شباهت زیادی به زنبورها دارند ،بالهای جلو باریک و بلند و رگبالهای عقبی (Analveins) کاهش یافته اند، ولی بالهای عقب پهن بوده و بخش عقبی بال کاملاً رشد یافته ، بیشتر گونه ها برنگهای متنوع روشن ، جنس نر و ماده دارای رنگهای متفاوت بوده و قسمت بی فلس بال در آنها متفاوت است .

بیولوژی:

لاروها چوبخوار بوده و از داخل تنه ، سر شاخه ها و ریشه های درختان و گیاهان تغذیه میکنند و گاهی موجب خسارت قابل توجه میشوند . یک نسلی ، شکل زمستانی لارو ، مثال:

Sciapteron tebaniformes  - برنگ قهوه ای با خالهای زرد روی حلقه های شکم و قفس سینه ، لارو از داخل شاخه های تبریزی و بید تغذیه میکند .

تیره (Hyponomeutidae)   Yponomeutidae  (Ermine moths)

مرفولوژی:

پروانه های کوچکی بوده که بالهای جلوی بیضی و پهن و در کنار حاشیه بال ریشکهای کوتاه، در بالهای جلو انشعابات رگبالهای اصلی معمولاض مجزا هستند و R5 بطرف حاشیه خارجی بال ادامه می یابد . در بالهای عقب Rs و M1 جدا هستند.

بیولوژی:

لارو برگخوار ( از پارانشیم یا تمام برگها میخورد)، از درختان میوه و غیر مثمر تغذیه میکند، معمولاً یک نسلی . مثال :

Yponomeuta  padellus  -معروف به لیسه گوجه – بالهای حشره کامل برنگ سفید نقره ای و دارای خالهای سیاهرنگ ، لارو از پارانشیم برگها خورده و فقط رگبرگها باقی میمانند و توده ای از تارهای ابریشمی در قسمتهای سر شاخه ها دیده میشود ، گاهی از غنچه نیز میخورد.

Yponomeuta  malinellus  - معروف به لیسه سیب.

خانواده  Gracilarridae – (leaf bloth miners)

مرفولوژی:

شب پره های خیلی کوچکی هستند بالهای نوک تیز ، بالهای جلو فاقد سلول کمکی ،و بالهای عقبی در برخی گونه ها دارای برآمدگی یا انحنا در قاعده لبه جلویی میباشد.

قسمت جلوی بدن حشرات کامل در هنگام استراحت بالا گرفته میشود بطوری که نوک بالها با سطحی که حشره روی آنها واقع شده است تماس حاصل مینماید . لاروها معمولاً فاقد پا و یا دارای پاهای تحلیل رفته اند.

بیولوژی:

لاروها گیاهخوار بوده و از داخل برگها تغذیه میکنند و موجب مینوزهای لکه ای در آنها میشوند و اغلب برگها پیچیده میشوند.

Lithocoiietis  sp –مینوز برگ بلوط – لکه های متعددی بر اثر تغذیه لاروها روی برگها  حاصل میشود.

در هر لکه یک لارو تغذیه میکند ، لارها پس از تغذیه در داخل برگها پیله تنیده و به شفیره تبدیل میشوندف و زمستان را در داخل برگهای خشک شده به صورت لارو به سر میبرند ، حشرات کامل شب پره های کوچک هستند که دارای نوارهای نامنظم نقره ای روی بالهای جلو هستند . پیش قفسه سینه لاروها کشیده است .

خانواده Lyonetiidae  

مرفولوژی:

شب پره های کوچکی هستند با بالهای خیلی باریک ، بالهای عقب اغلب باریکتر از بالهای جلو و رگبال Rs از وسط بال عبور میکند . فاقد چشمهای ساده و فاقد پالپهای لب پائین میباشند .

بیولوژی:

لاروها گیاهخوار بوده و مینوز برگ درختان میباشند ،لاروها اغلب در تارهای تنیده شده بین برگها زندگی میکنند ،زمستان گذرانی بصورت شفیره در داخل پیله در لابلای پوستکها یا شکافهای درختان ، حشرات کامل در بهار در پشت برگها تخمریزی میکنند و لاروها وارد برگها شده و ایجاد کانال یا دالانهای پیچ در پیچ و به اشکال مختلف در سطح برگها میکنند .

Bucculatrix  pomifoliella – مینوز برگ درختان  سیب

خانواده های دیگری از شب پره ها که مینوز هستند عبارتند از : Opostegidae  ، Tischeriidae

زیر راسته  Jugate

حشرات این زیر راسته که عموماً شب پره ها هستند در لبه عقبی قاعده بال جلو دارای یک زبانک کشیده و گرد هستند که به آن زین (Jugum) گفته میشود و موجب اتصال بالهای جلو و عقب میگردد. وضعیت رگبندی بالهای جلو و عقب مشابه هم بوده و Rs در بال عقب و همچنین در بال جلو دارای انشعابات زیادی است . این زیر راسته از نظر تعداد گونه نسبتاً کوچک و حشرات آن کمیاب است .

زیر راسته Frenate

در حشرات این زیر راسته بالهای عقب کوچکتر از بالهای جلو بوده رگبندی آنها نیز کاهش یافته است . در بالهای عقب Rs هرگز منشعب نمی شود ، بالهای جلو  و عقب هر طرف بدن به وسیله ترمز (Frenulum) و یا بوسیله زاویه بازوئی (Humeral angel) بزرگ شده بال به یگدیگر متصل میشوند. اکثریت حشرات راسته بالپولکداران در این زیر راسته قرار دارند.

گروه بالپولکداران کوچک Microlepidoptera

حشرات این گروه شامل بسیاری از شب پره ها به اندازه ها و و اشکال مختلف می باشند اکثراً کوچک هستند و عرض آنها با بالهای باز معمولاً از 20 میلیمتر کمتر است ولی عده معدودی از آنها بزرگتر و عرض انها تا 50 میلیمتر نیز میرسد . بعضی از آنها دارای بالهای نسبتاً پهن (بالهای جلویی کم و بیش مثلثی شکل و بالهای عقبی به پهنای بالهای جلو و کمی پهن تر آنها هستند) ، و بعضی دیگر دارای بالهای(جلو و عقب ) باریک و در انمتها نوک تیز هستند . رگبندی بالها در خانواده های مختلف متفاوت ولی آنهائی که با لهایشان پهن است دارای دو رگ عقبی (Anal vein) در بال جلو و سه رگ عقبی در بال عقب هستند . بیشتر آهانا دارای خار بر روی ساق پا و همچنین عده ای دیگر دارای موهایی در روی حاشیه الهای عقب می باشند . تقریباً نصف گونه های راسته بال پولکداران در این گروه قرار گرفته اند و شامل خانواده های زیادی هستند که بعضی از خانواده های مهم انها عبارتند از :

خانواده   (smout and Grass moths)  pyralidae

مورفولوژی:

شب پره های کوچکی هستند با بدنی ظریف، بالهای جلویی کشیده یا مثلثی شکل ، و رگبال بازوئی (Cubitus) ظاهراً 4 شاخه میباشد ، بالهای عقبی معمولاً پهن هستند و رگبالهای sc و R در بالهای عقب معمولاً نزدیک بهم بوده و قاعده R تحلیل رفته و قسمت  انتهایی آنها در هم ادغام شده است . پالپهای لب پایین کشیده شده و سر حشره خرطوم شکل به نظر میرسد.

بیولوژی:

این خانواده از نظر تعداد گونه دومین خانواده راسته بالپولکداران است .  گونه های مختلف از نظر خصوصیات بیولوژِکی و رفتاری تنوع زیادی دارند ولی لارو آنها اکثراً برگخوار و یا از آفات مهم انباری میباشند و از خشکبار ، آرد و مواد حیوانی تغذیه میکنند . شب پره آرد  - Ephestia kuehniella 

کرم موم خوار زنبور عسل – Galeria melonella   

خانواده     :pterophoridae (plume moth)

مرفولوژی:

شب پره های کوچکی هستند با بدنی کشیده و برنگ خاکستری تا قهوه ای، بالهای آنها طولاض به دو یا سه بخش پر مانند تقسیم شده است .

هر یک از بالهای جلو دارای دو بخش ولی بالهای عقب به سه بخش تقسیم شده اند . پاهای آنها نسبتاً  بلند است ،هنگام استراحت بالهای جلو و عقب نزدیک بهم تا خورده و بطور افقی با زاویه مستقیم نسبت به بدن نگه داشته میشوند .

بیولوژی:

لارو آنها اغلب موجب لوله شدن برگها شده و یا از داخل ساقه ها تغذیه میکنند و گاهی خسارت نسبتاً زیادی میزنند .

The grape plume moth – pterophorus periscelidactylus

لارو از آفات مو محسوب شده و موجب چسبیدن قسمتهای انتهایی برگها به یکدیگر شده و در داخل از آنها تغذیه می کند .

 خانواده Olethreutidae     

مرفولوژی:

شب پره های کوچک ، بالهای جلوی پهن ،معمولاً برنگ خاکستری و قهوه ای یا مخلوط،

روی بالهای جلوئی دارای لکه یا نوار،بالهای عقبی دارای ریشک.

بیولوژی:

لاروها گیاهخوار بوده و دارای میزبانهای متنوع ، از برگ،ساقه،جوانه،ومیوه تغذیه میکنند و گاهی برگها را بصورت لوله ای در می آورند . از آفات مهم درختان میوه و غیره مثمر محسوب می شوند . مثال:

Laspeyresia  pomonella    - معروف به پروانه ، کرم سیب ،لارو داخل میوه و از دانه ها تغذیه میکند .

خانواده Tortricidae

مرفولوژی:

شب پره های کوچکی هستند معمولاً برنگ خاکستری ، زرد یا قهوه ای با لکه های مختلف روی بالها ، بالهای جلویی در گوشه ها تقریباً چهار گوش ، بالها هنگام استراحت بصورت شیروانی روی بدن واقع میشوند .

بیولوژی:

لاروها معمولاً گیاهخوار بوده و باعث پیچیدگی و لوله شدن و بهم چسبیدن برگها میشوند و در داخل آنها پیله تنیده و تبدیل به شفیره میشوند، ممکن است در زیر پوست درختان و یا قسمتهای دیگری پیله تنیده و شفیره شوند، بیشتر گونه ها از گیاهان با دوام تغذیه میکنند . مثال:  برگخوار مو – sparganotis pillerana

یکی از روشهای بی رنگ کردن بال اینگونه حشرات و تهیه اسلاید ذیلاً شرح داده میشود .

مواد مورد نیاز عبارتند از :

1-   سه عدد شیشه ساعتی ، یکی حاوی الکل 95 درصد ،یکی حاوی 10 درصد اسید هیدرو کلریک و آخری حاوی مخلوطی از مقدار مساوی مخلوط سدیم کلراید و سدیم هیپو کلراید (محلول کلراکس یا وایتکس که برای سفید کردن لباسها در هنگام شستشو به کار برده میشود )را میتوان به جای این محلول به کار برد.

2-      یک ظرف آب مقطر

3-      اسلاید های شیشه ای یا تلقی ( ترجیهاً به ابعاد 50*50 میلیمتر ) ،مواد پوششی اسلایده (Masks) نوار چسب

4-      پنس و سوزنهای تشریح

روش بی رنگ کردن وفیکس کردن به شرح زیر است :

1-   بالهای یک طرف بدن را با دقت کافی به وسیله پنس جدا کنیدبطوری که موجب پاره شدن آنها و یا شکستن اتصال بین انها ترمز (Frenulum)نگیرید ، در صورتیکه بالهای جلو و عقب با یکدیگر و همزمان جدا شوند ،ترمز (Frenulum) احتمالاً شکسته نخواهد شد .

2-      بالهای جدا شده را در الکل 95 درصد بمدت چند ثانیه فرو برده تا خیس شوند .

3-      سپس آنها را بمدت چند ثانیه در محلول اسید هیدرو کلریدریک قرار دهید .

4-   بالها را در مخلوط محلول سدیم کلراید و سدیم هیپو کلراید (و یا کلراکس ) قرار داده و صبر کنید تا کاملاً رنگ آنها از بین رود . این عمل معمولاض چند دقیقه طول میکشد . در صورتیکه این عمل به کندی صورت گرفت ،مجداداً انها را در محلول اسید هیدرو کلرید ریک فرو برده و سپس به محلول کلراکس برگردانید.

5-      بالها را در آب شستشو داده تا ماده کلراکس کاملاً شسته شود .

6-   بالها را در روی اسلاید قرار داده و انها را صاف و جهت قرار گرفتن آنها را تصحیح کنید ( سعی کنید بالها را از محل قاعده تغییر جهت دهید )، این کار در صورتیکه بال داخل آب شناور شود مادامیکه آنها کاملاً مرطوب هستند راحت تر انجام میگیرد.

7-   صبر کنید تا اسلاید و بالها خشک شوند .در صورتی که مقداری از کلراکس هنوز روی بالها وجود داشته باشد و بر روی اسلاید منتقل شود لازم است اسلاید را در آب فرو برده و با دقت بال را جدا کرده پس از شستشوی مجدد آنرا بر روی اسلاید فیکس نمود.

8-   مواد پوشش روی اسلاید را روی آن قرار دهید بطوری که بالها را کاملاً بپوشاند ( تاریخ ، نام و غیره را روی این پوشش و در کنار آن باید چسبانید ). و بالاخره روکش یا (Cover slide) را روی آن قرار داده و آنرا ببندید . در موقع استفاده از اسلاید و روکش آن دقت کنید که کاملاً تمیز باشند .

اسلاید تهیه شده و نمونه حشره ای که از آن بالها جدا شده و اسلاید تهیه شده است باید نام گذاری یا شماره گذاری شده بطوری که بتوان آنها را بهم مربوط کرد .

چنین اسلایدهایی را میتوان برای همیشه نگه داری کرد و میتوان هم در زیر میکروسکوپ رگبندی آنها را مشاهده نمود و هم میتوان به وسیله پروژکتور روی پرده نمایش انداخته و مطالعه نمود .

در مواردی که طول بال 13 میلیمتر و یا کمتر باشد بهتر است از ماده پوششی روی نمونه (Mask) استفاده نکرد زیرا خود(Mask) ممکن است ضخیم تر از نمونه بالها بوده و بالها ممکن است پس از بستن اسلاید جابجا یا خمیده شوند.

ضمناً برچب مربوط به اسلاید را ممکن است بر روی باریکه کوچکی از کاغذ گذاشته و بوسیله نوار چسب به کنار اسلاید متصل نمود.

خصوصیاتی که در تشخیص بالپولکداران در سطح خانواده مورد استفاده قرار میگیرند:

تشخیص حشرات کامل پولکداران از روی کلید شناسایی آنها کار نسبتاً مشکلی است لذا برای افراد مبتدی و دانشجویان علاقمند استفاده از تصاویر مقایسه ای آنها راحت تر خواهد بود.

ولی تشخیص دقیق و صحیح آنها خصوصاً انواع کوچکتر از روی تصاویر اطمینان زیادی ندارند در این موارد توصیه میشود از کلید شناسایی آنها استفاده شود.

خصوصیات مهمی که در تشخیص حشرات کامل بالپولکداران تا سطح خانواده در کلیدهای شناسائی آنها مورد استفاده قرار گرفته اند عبارتند از :

رگبندی بالها،شاخکها،چشمهای ساده، نحوه اتصال بالها به یکدیگر ،قطعات دهانی، پاها و شکم.

بمنظور تشخیص رگبندی بالها اغلب لازم است بالها را توسط مواد شیمیائی شستشو و سفید نمود . و یا حداقل لازم است به دقت قسمتی از پولکهای سطح زیر بال راخراش داده تا رگبالهای معینی قابل رویت شوند .

رگبندی بال:        wingvenation

رگبندی بالها در این راسته نسبتاً ساده است زیرا رگیالهای عرضی آنها نسبتاً کمتر بوده و انشعابات زیادی از رگبالهای طولی وجود ندارد.

گر چه اختلاف نظرات در مورد تفسیر رگبندی بالهای بالپولکداران وجود دارد ولی در اینجا از تفسیر costock استفاده میشود.

وضعیت رگبندی بال این حشرات را در زیر راسته jugate میتوان مشاهده نمود زیرا که رگبندی بالهای جلو وعقب یکسان است .

در بالهای این زیر راسته رگ زیر کناری (sc) subcosta  ساده بوده و یا دارای دو انشعاب است ،رگ شعاعی یا زندی (R) Radius پنج شاخه ای گه گاه شاخه ای ،رگ میانی (M) Midia سه شاخه ای ، رگ بازوئی (cu) cubitus دو شاخه ای، و معمولاً دارای سه رگ عقبی (A) Analveins میباشند .

در زیر راسته Frenate رگبندی بالهای عقب کاهش یافته است ، رگ شعاعی یا زندی (R) در بالهای جلو معمولاً دارای پنج شاخه (و گاهی کمتر ) است ولی در بالهای عقب رگ ناحیه شعاعی (Rs) Radial sector  منشعب نشده ولی رگ شعاعی اصلی (R1) با رگ زیر کناری (sc) ادغام شده است . قسمت قاعده ای رگ میانی در بیشتر آنها تنحلیل رفته و در نتیجه یک سلول یا حجره بزرگ بنام سلول قاعده ای (Discal cell) در وسط بال بوجود میآید . اولین رگبال عقبی (A) در بالهای جلوی بیشتر حشرات این زیر راسته تحلیل رفته است .

رگبندی اشاره شده در فوق یک وضعیت کلی و عمومی است ولی در زیر راسته frenate   رگیالها ممکن است به راههای مختلف در یکدیگر ادغام و یا هم قاعده شوند که در کلید شناسایی خانواده های مختلف اهمیت دارند .

رگ زیر کناری (sc) در بال جلو تقریباً همیشه از سلول قاعده ای (Dc) جدا و آزاد است و بین رگ کناری (c)  costaو سلول قاعده ای (Dc) واقع میشود .

انشعابات رگ شعاعی یا زندی از قسمت پهلوی جلویی سلول قاعده ای یا از گوشه نوک جلوئی آن منشعب میگردد . دو یا بیشتر از انشعابات رگ شعاعی اغلب در قسمت پائین نزدیک به سلول قاعده ای متحد یا ادغام شده اند. بعضی از انشعابات رگ شعاعی گه گاه پس از جدائی از یکدیگر مجداداً در هم ادغام میشوند در نتیجه حجره ها یا سلولهای کمکی (Accessorycells) بوجود می آیند .

سه شاخه رگ میانی (M)در هر دو بال معمولاً از قسمت نوک سلول قاعده ای منشعب میشود ولی ممکن است با یک شاخه از رگ شعاعی در فاصله ای پائین تر از سلول قاعده ای در هم ادغام شوند .

محل اتصال2 M به قسمت جلوی سلول قاعده ای در تشخیص گروههای مختلف اهمیت دارد ،وقتی که این محل در وسط قسمت جلو سلول قاعده ای باشد، رگ بازوئی (cu) که قسمت عقب این سلول را تشکیل میدهد سه شاخه خواهد بود ،ولی مقتی که محل اتصال M2  به قسمت جلو سلول قاعده ای نزدیک به M3 و دورتر به M1 باشد در این حالت بازوئی (cu) چهار شاخه به نظر میرسد.

تغییرات رگبندی در بالهای عقب زیر راسته Frenate  اساساً مربوط به وضعیت ادغام sc+R1 وRs و  تعداد رگبالهای عقبی (A)میباشد در خانواده های پست تر R از Sc در قاعده بال جدا میشود و R1 بشکل یک رگبال عرضی بین Rs  و Sc در جائی در قسمت پهلوی جلوئی سلول قاعده ای واقع میشود . نهایتاً R1 با Sc  ادغام میگردد و تنها رگبالی که به حاشیه بال میرسد Sc میباشد . ولی به هر حال این رگبال را در حاشیه بال Sc+R1 مینامند . در بیشتر حالات Sc و R در قاعده با یکدیگر ادغام شده اند و یا ممکن است در قاعده از یکدیگر مجزا ولی در فاصله کمی جلوتر در طول پهلوی جلویی سلول قاعده ای در هم ادغام شوند.

سایر خصوصیاتی که در کلید شناسائی بالپولکداران مورد استفاده قرار گرفته اند:

یکی دیگر از خصوصیات بال ها که در تشخیص بالپولکداران مورد استفاده قرار گرفته است نحوه اتصال بالهای جلو و  عقب در هر طرف بدن است . در زیر راسته jugate در قاعده بالهای جلو یک زائده کوچکی بنام زین (jugum) وجود دارد که روی لبه جلوئی قاعده بالهای عقب قرار گرفته و بالهای عقب و جچلو را بهم متصل مینماید .

در حالیکه در بیشتر حشرات زیر راسته Frenate بالهای عقب و جلو توسط ترمز (Frenulum) بهم متصل میشود که عبارتست از یک موی بزرگ (در نرها) یا یک سری از موهای بزرگ (در بیشتر ماده ها) که از قسمت زاویه قاعده ای (Humeralangle) بال عقب منشعب شده اند و در زیر یک سری پولکهای واقع در قاعده یالهای جلو جفت شده و بالهای عقب و جلو را بهم متصل میکنند.

در بعضی پروانه ها و بعضی از شب پره ها ترمز (Frenulum) وجود ندارند ، بلکه زاویه قاعده ای (Humeralangle) بال عقب معمولاً پهن شده و در زیر لبه عقبی بال جلو جفت شده و بالهای عقب و جلو را بهم متصل مینماید .

برخی از بالپولکداران کوچک (Microlepidoptera) دارای خارهای کوچک مو مانند هستند که در زیر پولکها یا فلسها قرار گرفته که به آنها آکولی (Aculeae) می گویند .

خصوصیات سر که مورد استفاده در شناسائی قرار میگیرند عبارتند از : شاخکها ،چشمهای ساده و قطعات دهانی .

شاخکهای پروانه ها کشیده و چماقی هستند ، در حالیکه شاخکهای شب پره ها معمولاً نخی ،موئی یا پروش هستند .

مفصل قاعده شاخک در بعضی از  (Microlepidoptera) کشیده و برزگ شده و وقتی که شاخک را به طرف پائین و بالا خمیده کنیم این مفصل درست در مقابل چشمها قرار میگیرد این مفصل را سر پوش یا کلاهک چشم (Eyecap) می گویند .

بیشتر شب پره ها دارای یک جفت چشم ساده هستند که روی قسمت بالای سر نزدیک به حاشیه چشمهای مرکب واقع شده اند این چشمهای ساده را موقعی میتوان دید که موها و پولک ها را کنار زده و مشاهده نمود.

شکل پالپهای آرواره  های پائین یا لب پائین در تشخیص بعضی از خانواده های   (Microlepidoptera)  مورد استفاده قرار میگیرند .

خصوصیاتی از پاها که مورد استفاده در شناسائی بالپولکداران واقع میشوند عبارتند از شکل خار روی ساق پاها و ناخن های روی پنجه ها ، وجود یا عدم وجود خار روی پاها و گه گاه ساختمان اپی فیز (Epiphysis)

اپی فیز عبارت است از  یک بالشک متحرک روی قسمت داخلی ساق پاهای جلو ، این آلت احتمالاً برای تمیز کردن شاخک به کار برده میشود .

پاهای جلوئی برخی از پروانه ها کاملا کوچک یا تحلیل رفته اند مثل (Nymphalidae) .

مطالعه رگبندی بال در بالپولکداران:

مطالعه رگبندی بال در حشرات راسته بالپولکداران گاهی مستلزم استفاده از مواد شیمیایی مختلفی نیست مثلاً ممکن است با ریختن چند قطره الکل ،اتر یا کلرو فرم  روی بالها بتوان رگبندی آنها را براحتی مشاهده نمود ، ویا میتوان با دقت کافی مقداری از پولکهای روی بال را تراشیده و رگبندی را نمایان ساخت .

Division   Macrolepidoptera

Superfamily  uranioidea

F  .                Epiplemidae

Superfamily   Geometroidea

F  .                Geometridae

Superfamily  Drepanoidea

F  .                Drepanidae  , ETC .

Superfamily  Mimallonoidea

F  .                Mimallonidae

Superfamily  Noctuoidea

F  .              Noctuidae

F  .            Liparidae   (lymantriidae)  ,  ETC .

Superfamily  Bombycoidea

F  .           Bombycidae

F  .          Lasiocampidae

F  .         saturniidae

Superfamily  Sphingoidea

F  .         Sphingidae

Superfamily  hesperioidea                                  F  .     pieridae

F  .           Hesperidae  ,  ETC  .                       F  .     Papilionidae

Superfamily  Papilionoidea                           F  .      Nymphalidae

F  .           Lycaenidae                                   F .        E.T.C

آفت کرم خوشه خوار انگور
مهمترین آفات مرکبات
ادامه آفات خرما
آفات مهم خرما
سوسک برگ خوار نارون
کرم خوشه خوار انگور
سوسک برگخوار چلیپائیان یا سوسک منداب
شته سبز و شته خال دار گردو
کنه تاولی گلابی :
شته سبز هلو :
سپر دار وا وی سیب
شته سبز سیب
[عناوین آرشیوشده]