زیر خانواده (Bumble Bees) Bombinae

مرفولوژی:

دارای بدنی قطور و فربه، برنگ سیاه و زرد ، بعضی از آنها دارای لکه های نارنجی رنگ، نسبتاً زنبورهای بزرگی هستند (حدود 20 میلیمتر یا بیشتر طول دارند بالهای عقبی آنها فاقد لبه ژوگال (Jugal lobe) می باشند.

بیولوژی:

این حشرات در گرده افشانی بعضی از ارقام شبدر حائز اهمیت می باشند زیرا دارای خرطوم طویلی هستند. اکثراً داخل زمین لانه می سازند، معمولاً داخل لانه متروکه موش یا پرندگان. کلنی آنها یکسال دوام دارد و فقط ملکه های بارور زمستان گذرانی می کنند در بهار سال بعد ملکه لانه جدیدی را ساخته و نوزادان خود را پرورش می دهد. کلنی دارای اشکال جنسی ملکه، کارگرها و نرها می باشد. اکثر کارهای کلنی توسط کارگرها انجام می گیرد. آنها لانه را بزرگتر کرده، غذا جمع آوری نموده و داخل کوزه های عسل ذخیره می کنند و ضمناً از نوزادان مراقبت می نمایند. در تابستان نرها و ملکه ها تولید
می شوند و بالاخره در پائیز همه اعضا کلنی بغیر از ملکه های بارور از بین می روند. مثال:

Bumbus sp

زیر خانواده (Honey bees) Apinae زنبور عسل

مرفولوژی:

زنبورهایی هستند به اندازه متوسط، برنگ قهوه ای طلایی و گاهی دارای لکه ها یا نوارهای تیره رنگ روش شکم ، روی ساق پاهای عقب فاقد خار (Spur) می باشند، قطعات دهانی از نوع مختلط (جونده- مکنده)

بیولوژی:

مهمترین حشره گرده افشان بوده و ارزش اقتصادی بسیار زیادی دارد دارای زندگی اجتماعی کاملاً پیشرفته است، در کلنی تقسیم کار وجود دارد، اشکال مختلف جنسی ملکه، کارگرها و نرها وجود دارد، نوزادان توسط کارگرها (ماده های عقیم) مواظبت و تغذیه می شوند معمولاً لانه خود را از ترشحات مومی و شکل شش ضلعی درست می کنند.

از شهد و گرده گلها تغذیه می کنند. در طبیعت لانه آن در حفره های مختلف طبیعی مثل تنه درختان، شکاف صخره ها و غیره، امروزه بصورت صنعت مهمی در کشاورزی در خدمت بشر می باشد که کلنی های آنرا در جعبه هایی بنام کندو نگهداری می کنند. کلنی زنبور عسل دائمی بوده و ملکه و کارگرها زمستان گذرانی می کنند.

ملکه ممکن است چند سال زندگی کند ولی کارگرها معمولاً چند ماه عمر می نمایند. ملکه قادر است تخمهای تلقیح شده و یا تلقیح نشده قرار دهد.

تخمهای تلقیح شده به کارگرها (ماده عقیم) و یا ملکه (ماده بارور) تبدیل می شوند ولی تخمهای تلقیح نشده به نرها تبدیل می گردند. نوع غذائی که لارو حاصله از تخم تلقیح شده تغذیه می نماید تعیین کننده نوع جنسیت آن یعنی کارگر و یا ملکه شدن‌آن می باشد.

در هر کلنی زنبور عسل معمولاً یک ملکه، چندین هزار کارگر و چند صد زنبور نر (معمولاً در بهار و تابستان وجود دارد.

زیر خانواده Euglossinae

مرفولوژی:

زنبورهایی برنگ متالیک هستند که دارای خرطوم نسبتاً بلند می باشند، روی ساق پاهای عقب دارای خار (Spur) می باشند، فاقد لبه ژوگال روی بالهای عقب هستند، سپرچه (Scutellun) بطرف عقب کشیده شده و روی شکم ادامه یافته است.

بالاخانواده Vespoidea

حشرات این بالا خانواده را می توان از روی پی ران (Trochanter) یک مفصلی، خارج شدن نیش از انتهای شکم، شاخکهای 12 یا 13 مفصلی تشخیص داد. تفاوت این حشرات با زنبورهای Sphecoid از روی پیش گرده مشخص می شود.

حشرات بالغ معمولاً از شهد، شیره نباتات با مواد مشابه تغذیه می کنند ولی لاروها از سایر حشرات یا عنکبوتها تغذیه می کنند. در بیشتر حشرات انفرادی این بالا خانواده حشره بالغ نوعی لانه در داخل زمین یا در حفره ها و یا در گل درست کرده و برای پرورش نوزادان خود بدنبال شکار مناسبی جستجو می کند. پس از یافتن شکار آنرا نیش زده و فلج کرده و به لانه می آورد. سپس روی آن تخم گذاری کرده و آنرا مسدود می کند. این  عمل مجدداً تکرار شده و نوزادان متعددی را پرورش می دهد.

در حشرات اجتماعی این بالا خانواده لانه خصوصی از مواد کاتغذی درست کرده و نوزادان خود را در حین رشد تغذیه می کنند. بنابراین در این بالا خانواده هم گونه های انفرادی و هم گونه های اجتماعی وجود داشته که شکاری بوده و از لارو و حشرات و یا عنکبوتها تغذیه می کنند.

خانواده Vespidae

مرفولوژی:

زنبورهایی هستند به اندازه متوسط تا بزرگ، بالها موقع استراحت طولاً  تا شده و بدن را نمی پوشانند. در بالهای جلو اولین سلول قاعده ای (First discoidal ceil) خیلی طویل.

بیولوژی:

زنبورهای مفید، زندگی گونه های مختلف انفرادی یا اجتماعی، برای خود لانه
می سازند(لانه ممکن است داخل خاک ساخته شود و یا بصورت حجره های خاکی روی نباتات و یا لانه های کاغذی درست نمایند). اغلب شکاری هستند و از لارو حشرات دیگر تغذیه می کنند.

این خانواده شامل 7 زیر خانواده است که عده ای اجتماعی و عده دیگر انفرادی هستند. زنبورهای Vespid اجتماعی یا زنبورهای کاغذی شامل زنبورهای زرد (Yellowjachets) و زنبورهای خرمایی (Hornets) هستند.

در این نبورهای اجتماعی مثل سایر حشرات اجتماعی چند شکلی جنسی وجود دارد که شامل ملکه ها، کارگرها و نرها می باشند. ملکه ها و کارگرها دارای نیش هستند و نیش آنها بسیار دردناک است. لانه این حشرات از جنس مواد کاغذی است که بوسیله جمع آوری چوب و شاخ و برگ گیاهان و فعالیت فیزیکی و شیمیایی حشره روی آنها آماده می شود. در مناطق معتدل هر کلنی معمولاً برای یک فصل دوام داشته و فقط ملکه می تواند زمستان گذرانی کند، در بهار‌اینده ملکه کلنی جدیدی را تشکیل می دهد. نوزادان اولیه همه کارگرها هستند که بزودی وظایف کلنی را عهده دار می شوند، و ملکه فقط تخم گذاری می کند. نوزادان بوسیله لاشه سایر حشرات و جانواران تغذیه می شوند.

مثال: Vespinae

Vespula sp از زیر خانواده Vespinae زنبورهای بزرگ ، برنگ خرمائی یا سیاه با لکه های زرد روی بدن‌انها. معروف به Yellowjacket هستند. لانه بعضی از آنها کاغذی و شش ضلعی و چند حجره ای و در فضای باز و چسبیده به شاخه درختان، و بعضی دیگر در داخل زمین است. زنبورهای اجتماعی هستند .

Eumenes sp-از زیر خانواده Eumeninae- لانه های گلی می سازند که به شاخه های درختان چسبانده و در داخل آنها لارو پروانه ها را برده و روی آن نوزاد خود را پرورش می دهند. بعضی گونه های دیگر در اماکن مختلف دیگر مثل داخل حفره ها، داخل زمین و غیره لانه درست می کنند. اکصراً زنبورهای زرد رنگی هستند با نوارها یا لکه های مشکی یا قهوه ای روی بدن.

بالا خانواده Sphecoidea

زنبورهای این بالا خانواده را می توان از روی پی شگرده آنها تشخیص داد که در طرفین دارای لبه گرد بوده و به Tegulae نمی رسند همه موهای سطح بدن آنها ساده است، دومین مفصل پنجه یاهای عقب کشیده یا مسطح نشده است. این حشرات نسبتاً لخت هستند و در بعضی از آنها شکم دارای ساق کاملاً مشخص است.

خانواده Sphecidae

مرفولوژی:

زنبورهای درشتی هستند برنگهای قهوه ای یا تیره با لکه های زرد، ساق (اتصال بین شکم و قفس سینه) بلند و باریک، بدن پوشیده از موهای ساده.

بیولوژی:

زنبورهای  انفرادی هستند که لانه آنها در خاک یا در گل و لای سخت شده، یا در
حفره های موجود در تنه درختان، چوبها و غیره، رژیم غذائی لارو گوشتخوار و معمولاً از حشرات خصوصاً از ملخها تغذیه می کنند. حشرات کامل معمولاً روی گلها یافت
می شوند.

این خانواده نیز مشتمل بر چندین زیر خانواده است. مثال:

Sphex sp-برنگ قرمز متمایل به قهوه ای

بالا خانواده Apoidea

این حشرات تقریباً همه جا و خصوصاً روی گلها دیده می شوند. نوزادان آنها بوسیله گرده گل و عسل تغذیه می شوندف عسل از طریق جمع آوری شهد گلها و تبدیل آن به عسل تهیه می شود. حشرات این بالا خانواده از این نظر به زنبورهای Sphecoid شباهت دارند که پیش گرده دارای لبه گردی است که به Tegulae نمی رسد. مهمترین مشخصه مرفولوژیکی که زنبورهای این بالا خانواده را از سایر زنبورها مجزا می کند شکل و وضعیت موهای سطح بدن است در این حشرات موهای سطح بدن حداقل قسمتی از آنها و خصوصاً آنهایی که روی قفس سینه هستند منشعب یا شاخه و یا پروش هستند در حالی که موهالی سطح بدن سایر زنبورها ساده و غیر منشعب می باشند.

عده ای از زنبورهای این بالا خانواده که Cleptoparasite هستند. یعنی بصورت پارازیت در داخل لانه سایر زنبورها زندگی می کنند فاقد زنبیل گرده بوده، موهای سطح بدن آنها کم است و پنجه پاهای عقب آنها مسطح تر می باشد. ولی زنبورهای غیر پارازیت این بالا خانواده که برای خود لانه درست می کنند و از شهد و گرده گلها تغذیه می کنند براحتی از روی زنبیل گرده آنها روی پاهای عقب و یا سایر قسمتها واقع شده است و همچنین از روی موهای سطح بدن تشخیص داده می شوند. مهمترین مشخصه این حشرات (زنبورهای غیر پارازیت بالا خانواده Apoidea) داشتن زنبیل گرده است.

بیشتر زنبورها دارای بدنی پرموهستند که در هنگام ملاقات گلهای مختلف مقداری از گرده گلها تصادفاً به موهای بدن ‌آنها می چسبد، این گرده ها گه گاه توسط برش مخصوصی و یا توسط پاها جمع آوری شده و بر روی زنبیل گرده منتقل می شود (زنبیل گرده در خانواده Megachilldae در زیر شکم و در زنبورهای اجتماعی Apidae در روی یاق پاهای عقب می باشد.

آرواره های پائین و لب پائین این زنبورها تغییر شکل یافته و بصورت یک خرطوم زبان مانند تبدیل شده که بوسیله آن می توانند شهد گلها را بمکند. شکل و اندازه این خرطوم در خانواده های مختلف تا حدودی متفاوت است که در تشخیص آنها اهمیت دارد.

جنس های نر و ماده این زنبورها از نظر تعداد مفصلهای شاخکها و تعداد حلقه های پشتی شکم نیز متفاوت هستند. حشره نر دارای شاخک 13 مفصلی و شکم 7 حلقه ای از سطح پشتی است در حالی که ماده ها دارای شاخک 12 مفصلی و شکم 6 حلقه ای از سطح پشتی می باشند.

زنبورهایی که گرده گلها را جمع آوری می کنند نقش بسیار مهمی در گرده افشانی گیاهان مختلف ایفا می نمایند. بعضی از گیاهان خودبخود گرده افشانی می شوند (Self – pollinating plants) ولی اکثر آنها چنین خصوصیتی را نداشته و باید بطور غیر متقیم گرده افشانی شوند (Cross – pollination) ، بدین مفهوم که باید گرده از روی پرچم یک گل به مادگی گل دیگری منتقل شود. این عمل انتقال گرده گل از یک گل به گل دیگر به وسیله دو عامل اصلی با دو حشرات انجام می گیرد.

گیاهانی که توسط باد گرده افشانی می شوند شامل گیاهان علفی مثل غلات و غیره، بسیاری از درختان غیر مثمر مثل بید، بلوط، نارون، سوزنی برگان و غیره و بسیاری از گیاهان وحشی هستند.

ولی گیاهانی که توسط حشرات گرده افشانی می شوند شامل تعداد زیادی از انواع درختچه ها و درختان میوه، سبزیجات (خصوصاً کدوئیان)، بسیاری از گیاهان زراعی (مثل شبدر، پنبه، و تنباکو) و بسیاری از گلهای زینتی و غیر زینتی می باشند.

قسمت عمده عمل گرده افشانی که توسط حشرات صورت می گیرد بوسیله زنبورها خصوصاً زنبور عسل انجام می شود. بسیاری از باغداران و زارعین با استفاده از کلنی های زنبور عسل در هنگام گل کردن موجبات افزایش کمی و کیفی محصول خود را فراهم می نمایند.

با توجه به تحقیقات علمی صورت گرفته مشخص شده است که زنبورها از طریق گرده افشانی خدمت بسیار ارزنده ای را به انسان می نمایند.

زنبورهای این بالا خانواده نیز اکثراً انفرادی بوده و در حفره های داخل زمین، داخل گیاهان و اماکن مشابه برای خود لانه درست می کنند. در این لانه ها معمولاً گرده و شهد گلها را ذخیره می نمایند.

عده ای دیگر از این حشرات برای خود لانه درست نمی کنند بلکه تخم خود را داخل لانه سایر زنبورها قرار می دهند و بنابراین پارازیت محسوب می شوند. عده ای دیگر از حشرات این بالا خانواده زندگی اجتماعی پیشرفته ای دارند مثل زنبور عسل (Honey bees) و زنبور مخملی (Bumble bees) ، که در کلنی آنها اشکال جنسی مختلف از جمله ملکه، کارگرها (ماده های عقیم و نرها وجود دارند.

زنبورهای این بالا خانواده رابه 8 خانواده طبقه بندی نموده اندکه مهمترین آنها عبارتند از :

21-خانواده Halictidae

مرفولوژی:

زنبورهای کوچک تا متوسطی هستند، اغلب برنگ متالیک، رگبال قاعده ای (Basal vein) کاملاً قوس دار شده است .

بیولوژی:

این زنبورها اکثراً در شکافهائی در داخل زمین لانه اختیار کرده که دارای یک تونل عمودی بوده که تونلهای فرعی جانبی بطور افقی یا مورب از آن منشعب می شود که هر یک به حجره منتهی می گردد. گاهی تعداد زیادی از آنها در یک منطقه نزدیک به هم لانه درست می کنند و گاهی ممکن است تعداد زیادی از آنها از یک مجرای خروجی مشترکاً استفاده کنند. این زنبورها در عمل گرده افشانی گیاهان مختلف بسیار حائز اهمیت می باشند. دارای زندگی اجتماعی اولیه هستند. مثال:

Halictus sp- سر و قفس سینه برنگ سیاه و گاهی متالیک، شکم در انتها دارای نوارهای زرد روشن.

خانواده Andrenidae

مرفولوژی:

زنبورهای کوچک تا متوسطی هستند که از روی دو عدد در زیر شاخکها تشخیص  داده می شوند.

بیولوژی:

مثل زنبورهای خانواده Halictidae در داخل زمین لانه درست می کنند. در عمل
گرده افشانی گیاهان اهمیت دارند. مثال: Androna sp

خانواده (Leaf cutting bees) – Megachilidae

مرفولوژی:

زنبورهایی با جثه متوسط، بدن نسبتاً قطور و فربه ،دارای دو سلول زیر  حاشیه ای تقریباً مشاوی (Submarginal cells) در بالهای جلو هستند ، زنبیل گرده در حشره ماده در زیر شکم (Scooa) واقع است.

بیولوژی:

اکثراً در داخل سوراخهای طبیعی داخل چوب یا قسمتهای مختلف چوبی لانه درست
می کنند لانه آن بوسیله قطعات بریده شده گردی از برگها ساخته می شود و دارای قسمتهای مختلفی در لانه هستند گاهی داخل زمین لانه درست می کنند. رژیم غذائی مثل سایر زنبورهای قبلی گرده خوار و شهد خوار هستند. بعضی از گونه ها پارازیت می باشند. مثال: Megachile sp و Osmia sp

خانواده Anthophoridae

حشرات این خانواده دارای خار انتهائی روی ساق پاهای عقب بوده و ضمناً دارای زائده ژوگال (Jugal lobe) روی بالهای عقب می باشند. در روی صورت گونه های آنها کاملاً کشیده بوده و پالپهای آرواره های پائین کاملاً رشد یافته اند.

این خانواده مشتمل بر سه زیر خانواده به شرح زیر است:

زنبورهای پارازیت هستند که در لانه سایر زنبورها تخم گذاری می کنند. در سطح بدن موهای کمی دارند، فاقد زنبیل گرده می باشند (شکل B161)، کلیپئوس برجسته و متورم، پیش ران پاهای جلو کمی پهن تر از طول آن است، و آخرین نیم حلقه پشتی شکم دارای یک صفحه مثلثی شکل می باشد.

زیر خانواده (Digger Bees) – Anthophorinae

این زنبورها خیلی شبیه به زنبورهای زیر خانواده Nomadina هستند ولی بدن آنها قطورتر بوده و موهای زیادی دارند شکل. اکثراً گرده گل جمع آوری می کنند و داخل شیارهای مختلف داخل زمین لانه درست می نمایند.

زیر خانواده (Carpenter Bees) – Xylocopinae

مرفولوژی:

در حشرات این زیر راسته کلیپئوس برجسته و متورم نبوده و پیش ران پاهای جلو و آخرین حلقه شکم مثل دو زیر خانواده قبلی نیست. اکثراً برنگهای تیره بوده و از کوچک تا بزرگ هستند.

بیولوژی:

این زنبورها داخل چوب و یا داخل ساقه گیاهان لانه درست می کنند و لارو آنها در داخل چوب پرورش می یابد. مثال:

Xylocopa sp-زنبورهای قطور و فربه ای هستند بطول حدود 25 میلیمتر از نظر ظاهری شبیه زنبور مخملی هستند ولی سطح پشتی شکم اکثراً لخت است و دومین سلول زیر حاشیه ای بال مثلثی شکل است. این زنبورها در داخل چوب کانالهایی را درست می کنند.

خانواده (Bumble bees, honey bees and Euglossine bees) Apidae

زنبورهای این خانواده بواسطه داشتن پالپهای بسیار کوچک آرواره های پائین، در روی صورت گونه های وسیع، خار مخصوص (Corbiculae) روی پاهای عقب و عدم .ج.ئ صفحه انتهای شکمی (Pygidial plate) می توان آنها را از زنبورهای خانواده Anthophoridae تشخیص داد. اکثر زنبورهای این خانواده اجتماعی هستند.

این خانواده به سه زیر خانواده بشرح زیر طبقه بندی شده است:

بالا خانواده Evanioidea

در حشرات این بالا خانواده شکم حشره بوسیله ساق به قسمت بالائی پیش ران پاهای عقب (Hind coxae) متصل شده است ، شاخکها نخی و 13 یا 14 مفصلی، رگبندی در بالهای جلو نسبتاً کامل (بالهای جلو دارای سلول قاعده ای هستند)، پی ران دو مفصلی تقریباً تمام آنها پارازیت سایر حشرات هستند.

خانواده Evanidae

مرفولوژی:

حشراتی هستند برنگ سیاه و از نظر ظاهری شبیه عنکبوتها، بطول 15-10 میلیمتر ، شکم‌آنها کوچک  و تخم مرغی است و بوسیله ساق باریکی به بالای پیش ران پاهای عقب به قفس سینه متصل می شود و اغلب شبیه به پرچم در بالای قفس سینه حمل می گردد.

بیولوژی:

این حشرات پارازیت کپسول تخم سوسری ها هستند و اغلب در منازل و ساختمانهای و سایر اماکنی که سوسری ها پرورش می یابند یافت می شوند. مثال:

Prosevania punctata

بالا خانواده Proctotrupoidea

همه حشرات این بالا خانواده پارازیت بوده و به حشرات نابالغ حمله می کنند، اکثر آنها کوچک یا بسیار کوچک بوده و برنگ سیاه و اغلب براق هستند و ممکن است Cunipidها و Chalcid ها و غیره اشتباه شوند. حشرات کوچک آنها دارای رگبالهای تحلیل رفته می باشند مثل Chalcidها ولی از روی ساختمان قفس سینه و تخمریز می توان آنها را از یکدیگر تفکیک نمود.

پیش گرده در این حشرات از سطح جانبی مثلثی شکل بنظر می رسد و به Tegulae متصل می شود، تخمریز آنها از انتهای شکم خارج می شود، در بسیاری از انها شکم از سطح پشتی شکمی مسطح شده است و لبه های طرفین نسبتاً تیز هستند.

خانواده Scelionidae

مرفولوژی:

حشرات کوچکی هستند. شکل ظاهری و ساختمان بدن آنها مشابه مطالب یاد شده در مورد بالا خانواده است.

بیولوژی:

این حشرات پارازیت تخم حشرات و عنکبوتها هستند و در کنترل بعضی از آفات محصولات کشاورزی اهمیت دارند. حشره ماده خود را به حشره ماده میزبان چسبانده و تا زمان تخم گذاری آن روی میزبان باقی می ماند. پس از تخم گذاری به روی تخمهای میزبان منتقل شده و مرحله اصلی پارازیتی را شروع می نماید.

این بالاخانواده شامل عده ای از زنبورها و مورچه ها هستند، از نظر ظاهری شبیه زنبورهای Vespid هستند ولی پیش گرده کمتر مثلثی شکل بوده و معمولاً به Tegulae
نمی رسند.

این زنبورها اکثراً پارازیت هستند و تخم خود را روی میزبان قرار می دهند و لارو آنها پارازیت خارجی است.

خانواده (Velaet) – Mutillidae مورچه مخملی ها:

مرفولوژی:

حشراتی هستند با جثه متوسط، جنس ماده آنها بی بال، سطح بدن پوشیده از موهای زیاد ، اکثراً دارای نوارهای رنگی روی بعضی از حلقه های شکم.

بیولوژی:

حشره ماده به انسان نیش می زند. بیشتر آنها پارازیت خارجی زنبورها و گاهی دوبالان و سخت بالپوشان می باشند.

خانواده (Ants) – Formicidae مورچه ها:

مرفولوژی:

مهمترین خصوصیت ظاهری مورچه ها شکل ساق شکم است که یک یا دو مفصلی است و دارای یک قسمت برآمده است ، شاخکها معمولاً زانوئی است و اولین مفصل آن اغلب خیلی کشیده است، اندازه بدن کوچک تا متوسط، بالدار یا بی بال، چند شکلی جنسی دارند (ماده یا ملکه نر- کارگر)، ماده ها بزرگتر از دو فرم دیگر و بالدار هستند ولی پس از جفتگیری بالهای آنها می افتد، نرها نیز بالدار هستند ولی کوچکتر از ماده ها، کارگرها ماده های عقیم و بی بال هستند و اکثر جمعیت کلنی را تشکیل
می دهند.

بیولوژی:

تقریباً موفق ترین گروه حشرات خشکی زی هستند و همه جا یافت می شوند، همه
مورچه ها زندگی اجتماعی دارند و دارای سه شکل جنسی ملکه (ماده)، نرها و کارگرها می باشند، در بعضی از گونه ها شکل جنسی کارگر وجود ندارند. کلنی مورچه ها بوسیله ملکه شروع می شود و مرتباً نخم گذاری می کند، نرها پس از جفتگیری بزودی می میرند. یک کلنی ممکن است کوچک و از تعداد معدودی مورچه تشکیل شده باشد و یا ممکن است خیلی بزرگ و مشتمل بر چندین هزار مورچه باشد. مورچه ها ممکن است در اماکن مختلف لانه درست کنند، مثل حفره داخل درختان، در داخل چوب و اکثراً داخل زمین، لانه زمینی ممکن است کوچک و ساده باشد و یا ممکن است بزرگ و شکل پیچیده ای داشته باشد و اغلب مشتمل بر یک سری گالریهای متعدد است که بعضی از قسمتهای آنها به پرورش نوزادان و بعضی دیگر به ذخیره غذا اختصاص داده شده اند. نرها و ماده ها در فصول معینی از سال پرورش داده می شوند و پس از جفتگیری نرها از بین می روند ولی هر یک از ماده ها ممکن است بطور جداگانه کلنی جدیدی را تشکیل دهند و یا وارد کلنی های دیگر شوند. بهرحال ملکه بزودی بالهای خود را انداخته و در جای مناسبی در لانه شروع به تخمریزی و پرورش نوزادان می کند.

اولین گروه نوزادان که بوسیله خود ملکه مراقبت و تغذیه می شوند همگی کارگر می باشند، ولی همین کارگرها بزودی کلیه وظایف کلنی را عهده دار می شوند از جمله ساختن لانه، مراقبت از نوزادان، جمع‌آوری غذا، و غیره. بنابراین ملکه وظیفه تخم گذاری را عهده دار خواهد بود. ملکه بعضی از گونه ها ممکن است چندین سال عمر کند و ضمناً ممکن است در یک کلنی بیش از یک ملکه وجود داشته باشد.

رژیم غذائی مورچه ها تقریباً متنوع است، بعضی گوشتخوار بوده و از گوشت حیوانات دیگر (مرده یا زنده) تغذیه می کنند، بعضی گیاهخوار، عده ای قارچ خوار، بعضی دیگر از شیره نباتات شا شهد و یا عسلک و غیره تغذیه می کنند.

مورچه ها در داخل لانه اغلب از مواد دفعی یکدیگر تغذیه می کنند و ضمناً تبادل غذا (Trophallexis) نیز در داخل کلنی معمول است.

عده ای از مورچه ها در داخل منازل، گلخانه ها و اماکن دیگر از آفات مهم محسوب
می شوند. مورچه ها از خود مواد مختلفی را ترشح می کنند که نقش دفاعی، حمله ای و ارتباطی دارند. این مواد از غدد مختلف داخل بدن ترشح می شوند که معمولاً از راههای مختلف از جمله دهان، مقعد و نیش به بیرون از بدن منتقل می شوند. (زیر خانواده های Dolichoderinae  و Formicinae فاقد نیش هستند). نیش عامل اصلی دفاع و حمله مورچه هاست، همه مورچه ها ممکن است بوسیله آرواره های خود گاز گرفته و بعضی از آنها ایجاد ناراحتی می کنند.

بعضی از مورچه ها از مقعد خود ماده بدبوئی را به خارج دفع می کنند که نقش دفاعی دارد. در بیشتر آنها مواد مختلفی ترشح می شود که نقش اخطار (Alarm) و آماده باش دارد، بعضی از آنها فعالیتهای گروهی را تحریک می کنند، و بالاخره در بیشتر گونه ها بعضی از این مواد شیمیائی نقش جهت یابی نقش جهت یابی (Odortrail) مورچه ها  را داشته و مورچه ها بوسیله دنبال کرذدن بوی آنها می توانند به هدفهای مورد نظر هدایت شوند. این مواد بوسیله افراد چرا کننده روی زمین یا سطوح مختلف قرار داده می شوند. بعضی از این مواد شیمیائی در تفکیک جنسیت اهمیت دارن . مثال:

Formica sp-لانه در سطح زمین و برجسته- و همه چیز خوار

Ponera sp-لانه داخل تنه پوسیده درختان، یا داخل زمین، کارگرها بطول 4-2 میلیمتر و ساق یک مفصلی، از حشرات دیگر تغذیه می کنند.

Pogonomyrmex sp- ساق آنها دو مفصلی است- از دانه ها تغذیه می کنند.

بالا خانواده Cynipoidea

حشرات این بالا خانواده اکثراً کوچک یا خیلی کوچک بوده و رگبندی بالهای آنها تحلیل رفته است ، اکثراً برنگ سیاه هستند و شکم‌انها فشرده شده و درخشان می باشند. شاخکهای آنها نخی شکل، پیش گرد بطرف عقب کشیده شده و به Tegulae می رسد، تخمریز آنها از انتهای زیر شکم خارج می شود. اکثریت آنها گیاهخوار بوده و گالزا می باشند و بقیه پارازیت هستند.

خانواده (Gall waspa and others) – Cynipidae

مرفولوژی:

حشرات کوچک یا خیلی کوچک هستند (2 تا 8  میلیمتر) و معمولاً برنگ سیاه، که از روی شکل بدن  و رگبندی بالها شناخته می شوند. شکم آنها تخم مرغی شکل و از ظرفین تقریباً فشرده شده و درخشان می باشد و نیم حلقه پشتی دومین حلقه شکم تقریباً بیش از  نصف طول شکم را می پوشاند.

بیولوژی:

در این خانواده هم گونه های پارازیت و هم گونه های گیاهخوار وجود دارند. گونه های گیاهخوار گالزا هستند و هرگونه یک نوع بخصوصی گال روی قسمت معینی از گیاه مشخصی ایجاد می نماید. بیشتر آنها روی برگ درختان بلوط تولید گال می کنند بعضی از گالها ممکن است حاوی یک زنبور و در بعضی دیگر ممکن است چندین زنبور وجود داشته باشند.

بیشتر زنبورهای گال زا اهمیت اقتصادی ندارند ولی از گال بعضی از آنها اسید تانیک و از بعضی دیگر رنگهای بخصوصی را استخراج می کنند. این حشرات معمولاً 2 نس در سال دارند که نسل اول در طول تابستان در یک نوع بخصوصی گال تولید می شوند و در پائیز از گالها خارج می شوند. و تماماً ماده هستند و بطریق بکرزائی تولید مثل می کنند. تخمهای این حشرات در نوع دیگری از گال رشد و نمو کرده و حشره بالغ آنها در اوایل تابستان سال بعد از گال خارج شده و مشتمل بر نر و ماده هستند. هم شکل حشرات این دو نسل و هم شکل گالهای آنها ممکن است متفاوت باشد.

خانواده Ichneumonidae

مرفولوژی:

حشرات بالغ به اندازه، شکل و رنگهای متنوع ولی اکثراً  دارای بدن باریک و کشیده و برنگ زرد یا قهوه ای و به اندازه حدود 25 میلیمتر ، شاخک آنها معمولاض بلند و هر یک دارای 16 یا بیشتر مفصل می باشند، تروکانتر یا پی ران دو مفصلی است، در بالهای جلو فاقد سلول قاعده ای هستند (Costal cell)، ماده ها اکثراً دارای تخمریز خیلی بلند هستند و گاهی بلندتر از طول بدن، تخمریز آنها از قسمت زیرین انتهای شکم خارج می شود و همیشه بیرون نگهداشته می شود، این حشرات نیش
نمی زنند. در بیشتر حشرات این خانواده اولین سلول دیسکوئیدال (First discoidal cell) و اولین سلول زیر حاشیه ای (First submarginal celi) در بالهای جلو در یکدیگر تلاقی کرده و بواسطه از بین رفتن قسمتی از رگبال Cubital و از بین رفتن قسمتی از دومین سلول زیر حاشیه ای (Second submarginal cell)، سلول کوچکی حاصل می شود که به آن Areolet گفته می شود. البته بعضی از حشرات این خانواده فاقد Areolet می باشند.

تفاوت عمده حشرات این خانواده با خانواده Braconidae این است که این حشرات (Ichneumonidae) دارای دور گبال recurrent می باشند. در حالی که Braconidae دارای یک رگبال recurrent یا فاقد آن می باشند. ضمناً شکم این حشرات طویلتر از طول سر و قفس سینه است.

در بیشتر گونه ها تفاوتهای زیادی از نظر شکل ظاهری جنسهای نر و ماده از نظر اندازه، رنگ، شکل بدن و غیره وجود دارد.

بیولوژی:

این خانواده که بزرگترین خانواده کلاس حشرات است پارازیت حشرات دیگر بوده و میزبانهای متنوعی دارند، بعضی از گونه ها به بعضی از عنکبوتها حمله می کنند، اکثراً پارازیت داخلی لارو حشرات هستند، حشراتی که مورد حمله واقع می شوند از راسته های مختلف بوده و طیف وسیعی را تشکیل می دهند، تخمریز طویل آنها قادر است در عمق شکاف درختان و قسمتهای محافظت شده وارد شده و به میزبان دسترسی پیدا کند، حتی قادرند تخمریز بسیار ظریف و طویل خود را بداخل نسج تا عمق حدود 15 میلیمتر وارد کرده و روی میزبان تخمریزی نمایند، گونه های مختلف ممکن است پارازیت خارجی یا داخلی میزبان خود باشند.

مثال: Phytodietus sp- پارازیت زنبورهای چوبخوار (Sawflies)

        Tersilocus sp- پارازیت لارو سر خرطومی آلو

آفت کرم خوشه خوار انگور
مهمترین آفات مرکبات
ادامه آفات خرما
آفات مهم خرما
سوسک برگ خوار نارون
کرم خوشه خوار انگور
سوسک برگخوار چلیپائیان یا سوسک منداب
شته سبز و شته خال دار گردو
کنه تاولی گلابی :
شته سبز هلو :
سپر دار وا وی سیب
شته سبز سیب
[عناوین آرشیوشده]