راسته شپش های انسانی و حیوانی           Phthiraptera

شپش ها حشراتی کوچک ، بی بال و پارازیت خارجی پرندگان و پستانداران می باشند . گاهی این راسته را به دو راسته مستقل تقسیم می کنند یکی راسته شپشهای حیوانی یا شپشهای با قطعات دهانی جونده (Mallophago) و دیگری شپشهای انسانی یا شپشهای با قطعات دهانی مکنده ( Anoplura) .

ولی در سیستم طبقه بندی جدید شپشها را به صورت زیر طبقه بندی می نمایند :

زیر راسته شپش های حیوانی   Mallophaga ( یا شپشهای جونده   Chewing lice )

حشراتی هستند کوچک ، معمولاً مسطح و پهن ، بدون بال که پارازیت خارجی بدن پرندگان و پستانداران می باشند ولی اکثراً پارازیت پرندگان بوده و از این نظر به آنها شپشهای پرندگان می گویند .

قطعات دهانی آنها از نوع جونده است و از مو ، پر و پوست میزبان تغذیه می کنند . پوره های آنها شبیه حشرات کامل بوده و تمتم مراحل زندگی خود را روی میزبان خود به سر می برند . انتقال از یک میزبان به میزبان دیگر معمولاً در هنگام تماس میزبانها با یکدیگر صورت می گیرد ( مثلاً در داخل لانه ) .

این شپش ها قادر نیستند برای مدت طولانی جدا از میزبان خود باشند . بیشتر گونه ها معمولاً دارای یک یا چند میزبان معدود هستند . هیچیک از گونه های این زیر راسته در ارتباط مستقیم با انسان نبوده ( پارازیت انسان نیستند ) و در صورت انتقال اتفاقی روی انسان بزودی از وی جدا می شوند .

گونه های زیادی از این زیر راسته پارازیت حیوانات اهلی خصوصاً پرندگان می باشند این پارازیتها موجب خارش ، سوزش و تحریک و بالاخره کاهش وزن پرندگان میزبان خود می شوند ( خصوصاً مرغ ، خروس و غیره ) و در صورتیکه موجب مرگ آنها نشوند زمینه برای غالب شدن سایر بیماریها فراهم می گردد . هر گونه از این پارازیتها به نوعی پرنده یا پستاندار معینی حمله کرده و در جای مخصوصی از بدن آن متمرکز می شود . مبارزه با این شپشها مستلزم گرد پاشی یا محلول پاشی یا حمام کردن حیوانات آلوده شده با سموم معینی است .

خانواده های مهم آنها عبارتند از :

• خانواده          Menoponidae

گونه های مهم از این خانواده آفت مرغداریها می باشد از جمله :

شپش مرغ  Menacanthus stramineus

//   //             Menopon gallinae

شاخکها کم و بیش چماقی که در شیار مخصوصی واقع شده اند ، سر به شکل مثلثی و تا پشت چشمها کشیده شده است . پالپهای آرواره پایین مشخص می باشند .

·        خانواده          Philopteridae

بزرگترین خانواده این راسته است که شامل گونه های متعددی است که پرندگان مختلفی از جمله مرغ و خروس ، بوقلمو و غیره را مورد حمله قرار می دهد از جمله :

شپش سر مرغ             Cuclotogster heterographa

شپش بوقلمون             Chelopistes meleagridis

شاخکهای این خانواده نخی شکل و آزاد هستند ، فاقد پالپهای آرواره پایین ، پنجه ها دارای دو ناخن و شاخکها 5 مفصلی هستند .

·        خانواده        Trichodectidae

پارازیت پستاندارانهستند از جمله :

شپش گاو         Bovicola bovis

شپش سگ       Tricodectes canis

زیر راسته شپشهای انسانی یا شپشهای مکنده    Anoplura(suching lice)

حشرات این زیر راسته دارای جثه ای کوچک ، بی بال و پارازیت خارجی پستانداران هستند که از خون آنها تغذیه می کنند . دارای قطعات دهانی مکنده می باشند ، سر آنها باریک تر از قفس سینه است . این زیر راسته دارای چندین گونه است که پارازیت حیوانات اهلی می باشند و فقط دو گونه از آنها پارازیت انسان هستند . بعضی از آنها از ناقلین مهم بعضی از بیماریها هستند . دگرگونی آنها ساده است اکثراً دارای یک یا چند میزبان محدود هستند .

قطعات دهانی این شپشها شامل سه استیله یا میله است که در حالت معمولی در داخل یک کیسه مخصوصی که در داخل سر است قرار گرفته اند ولی در موقع تغذیه این استیله ها از جلو سر خارج شده و از داخل پوشش خود که همان خرطوم است خارج می گردند . پوشش این خرطوم دارای خارهای کوچکی است که بوسیله آن در هنگام تغذیه به میزبان می چسبند .

پنجه این شپشها دارای یک ناخن نسبتاً بزرگ است که در انتهای یک زائده شست مانند در انتهای ساق قرار گرفته است و برای چسبیدن به موهای میزبان مناسبت پیدا کرده اند .

خانواده های مهم آن عبارتند از :

خانواده Pediculidae

تنها خانواده ای است که حاوی گونه هایی است که فقط به انسان حمله می کنند، بدن آنها دارای خارها یا موهای کوتاه است و دارای چشم می باشند.

شپش مو Phthirus pubis

بطول 1.5 تا 2 میلیمتر، پهن و تخم مرغی شکل است ، و تا حدودی شکل خرچنگ می باشد، ناخن های پاهای میانی و عقبی خیلی بزرگ هستند، سر خیلی باریک تر از قفسه سینه و دارای زوائد جانبی (Lateral lobes ) روی حلقه های شکم می باشند، روی قسمت های مختلف بدن به موی بدن انسان متمرکز می شود و تخم ها نیز به موها متصل می شوند. معمولاً از خون انسان تغذیه می کنند.

شپش سر و بدن انسان  Pediculus humanus

دارای بدنی باریک و کشیده تر از شپش مو است ، سر آنها باریک تر از قفسه سینه ، شکم فاقد زوائد جانبی ، بالغین به طول 2.5 تا 3.5 میلیمتر هستند ، شپش های سر و بدن انسان را دو زیر گونه از یک گونه تلقی می کنند و گرچه سیکل زندگی آنها شبیه است ولی از نظر عادات و رفتار تا حدودی متفاوت هستند.

شپش سر معمولاً در روی سر انسان دیده می شود و تخم های آن به موی سر می چسبد ، در حالی که شپش بدن معمولاً روی قسمت های مختلف بدن انسان دیده می شود و تخم های آن معمولاً روی قسمت های مختلف لباس گذاشته می شود .

تخم ها در مدت یک هفته تفریخ شده و دوره زندگی آن از تخم تا حشره کامل حدود یک ماه است. بطور دوره ای از خون تغذیه می کنند و هر دفعه حدود چند دقیقه تغذیه ادامه خواهد داشت.

شپش بدن در هنگام تغذیه به لباس می چسبد و از طریق لباس نیز منتقل می شود ولی شپش سر معمولاً در قاعده مو چسبیده و تغذیه می کند.

انتقال شپش سر از طریق استفاده افراد مختلف از شانه، کلاه ، برس و غیره است . شپش بدن یکی از مهمترین ناقلین عامل بیناری تیفوس است . شپش با تغذیه از خون بدن فرد آلوده به تیفوس عامل بیماری را کسب کرده و حدود یک هفته بعد می تواند این عامل را بطور موفقیت آمیز منتقل نماید. عامل بیماری از طریق خراش دادن فضولات شپش یا له کردن و کشتن شپش وارد پوست بدن انسان می شود ولی از طریق تغذیه شپش به داخل بدن وارد نمی شود.

یک نوع بیماری دیگر که بوسیله شپش بدن منتقل می شود یک نوع تب راجع است (Relapsing fever )

که بوسیله مالیده شدن یا له شدن شپش روی پوست وارد بدن می شود . نه فضولات آن و نه تغذیه شپش راه ورود عامل بیماری به بدن می باشد.

یک نوع بیماری دیگری که بوسیله شپش بدن منتقل می شود Trench fever است که در هنگام جنگ جهانی اول بصورت اپیدمی ظاهر شد ولی از آن موقع تاکنون اهمیت زیادی نداشته است.

نظافت و حمام کردن منظم از پیدایش شپش روی بدن و سر انهسان جلوگیری می کند. ولی کسانی که دیر به دیر لباس عوض می کنند و یا دیر به دیر حمام می روند و در اماکن شلوغ زندگی می کنند اغلب مورد حمله این حشره واقع می شوند . این حالت اغلب در روستاهای دور افتاده در هنگام جنگ بین سربازان ، در آسایشگاه های سربازان جنگی که امکانات بهداشتی کافی وجود ندارد پیش می آید.

پیدایش یک بیماری واگیر مثل تیفوس در صورت فراهم بودن شرایط فعالیت شپش موجب گسترش و اپیدمی شدن سریع آن می شود.

برای کنترل شپش بدن لازم است افراد و لباس های آنها را با حشره کش های مناسب گردپاشی نموده و یا می توان لباس هاس آنها را با سموم تدخینی و یا بوسیله حرارت ضدعفونی نمود.

حشره کشی که در زمان جنگ جهانی دوم توانس بیماری تیفوس را تحت کنترل در آورد ددت بود که فقط در شهر ناپل ایتالیا در سال 1943 هزاران نفر را گردپاشی کردند و توانستند اپیدمی تیفوس را ظرف دو سه هفته کنترل نمایند ، ولی امروزه شپش بدن نسبت به ددت تقریباً مقاوم شده است و لازم است از ترکیبات دیگری استفاده شود.

آفت کرم خوشه خوار انگور
مهمترین آفات مرکبات
ادامه آفات خرما
آفات مهم خرما
سوسک برگ خوار نارون
کرم خوشه خوار انگور
سوسک برگخوار چلیپائیان یا سوسک منداب
شته سبز و شته خال دار گردو
کنه تاولی گلابی :
شته سبز هلو :
سپر دار وا وی سیب
شته سبز سیب
[عناوین آرشیوشده]